Cudowny napój – Herbata

Jednym z najczęściej spożywanych napojów na świecie jest herbata. Warto przypomnieć jej niezwykłe właściwości zdrowotne.

Z definicji herbata to napar przyrządzany z liści i pąków grupy roślin, nazywanych tą samą nazwą, należących do rodzaju kamelia (Camellia). Według jednej z legend, jej początki sięgają 2737 roku p.n.e., kiedy to chiński cesarz Shennong przypadkowo zaparzył pierwszy napar. Trudno jednak ustalić jest, jak było naprawdę, bo pierwsze zapiski na jej temat pochodzą dopiero z X wieku p.n.e. Pewnym jest jedno – Chińczycy herbatę znają od dawna.

Istnieje wiele rodzajów herbaty, a każda ma nieco inne właściwości zdrowotne. Każda herbata zawiera znaczne ilości katechin, czyli związków spełniających rolę przeciwutleniaczy. W świeżo zebranych liściach ich zawartość może dochodzić do 30% suchej masy. Najwyższe stężenie katechin występuje w herbacie białej i zielonej (czarna zawiera mniej związków z tej grupy, gdyż ulegają one rozkładowi podczas procesu fermentacji). Herbata zawiera także taniny, teaninę, znaczne ilości jonów fluorkowych, kofeinę, teobrominę i teofilinę oraz niektóre witaminy: A, B1, B2, C, E i K.

Najpopularniejszymi herbatami są herbata czarna, która rządzi Zachodem, i zielona, która panuje niepodzielnie na Wschodzie. Arystokratką bywa herbata biała. Wysoko w hierarchii plasuje się też herbata oolong. Są jeszcze uwielbiane przez dietetyków herbata pu-erh i rooibois.

Herbata czarna

Legenda głosi, iż powstała przypadkowo, w wyniku zmoknięcia, które spowodowało fermentację, ładunku zielonej herbaty, przewożonej statkiem do Anglii. W rzeczywistości ten rodzaj herbaty otrzymywany jest w wyniku czterech procesów – więdnięcia, skręcania, fermentacji (trwa dłużej niż przy innych rodzajach herbat) i suszenia. Najbardziej popularne gatunki to: assam, yunnan, darjeeling i ceylon.

Właściwości: pobudza, poprawia zdolność myślenia, wspomaga trawienie i hamuje rozwój bakterii w przewodzie pokarmowym, zmniejsza ryzyko zawału serca, przeciwdziała powstawaniu zakrzepów i chroni naczynia krwionośne przed uszkodzeniami, skutecznie walczy z próchnicą, zapobiega powstawaniu kamienia nazębnego, zwalcza niektóre bakterie w jamie ustnej.

Naukowcy z Australii stwierdzili, że jedna jej filiżanka dziennie może być bronią przeciwko rakowi skóry.

Uwaga: Może zmniejszyć wchłanianie białka i niektórych minerałów ze względu na dużą zawartość garbników, ale wystarczy dodać cytrynę lub trochę mleka, by ograniczyć ich działanie.

Herbata biała

To jeden z najdroższych rodzajów herbaty. Powstaje z młodych nierozwiniętych jeszcze pączków, które zbierane mogą być tylko raz w roku, wczesną wiosną. Czasem krzewy, na których takie pączki rosną, są chronione przed słońcem, co ma zapobiec wykształceniu się chlorofilu. Z reguły nie poddaje się jej fermentacji, a jeśli tak, to tylko w niewielkim stopniu. Stąd jej niezwykle delikatny i subtelny smak.

Właściwości: przeciwdziała procesowi starzenia, dlatego bywa nazywana eliksirem młodości, przeciwdziała powstawaniu wolnych rodników, obniża poziom cholesterolu, pozytywnie wpływa na krążenie krwi, wykazuje działanie orzeźwiające, dlatego jest doskonałym napojem na upały, wspomaga koncentrację, redukuje napięcie i stresy.

Amerykańscy uczeni dowiedli, że ma właściwości antymutogenne (przeciwdziała powstawaniu zmian nowotworowych w komórkach) o wiele silniejsze niż znana z tego herbata zielona, dlatego też poleca się ją przede wszystkim tym osobom, które mogą być obciążone genetycznie chorobą nowotworową.

Herbata oolong (błękitna)

Ze względu na sposób przetwarzania jest nazywana niedofermentowaną lub półfermentowaną. Zaraz po zbiórce, która odbywa się w ściśle określonym czasie, liście pozostawiane są w całości (nie tnie się ich ani nie zwija jak przy herbatach czarnych) na słońcu, a kiedy zwiędną, zbiera się je i wytrząsa w bambusowych koszach w celu obtarcia ich brzegów. Czynności te powtarza się kilkakrotnie na przemian, do momentu, kiedy zyskają kolor żółtawy. Wtedy poddaje się je lekkiej fermentacji.

Właściwości: reguluje przemianę materii i przyspiesza spalanie tłuszczu, wzmacnia działanie cynku w organizmie, dzięki czemu opóźnia pojawienie się pierwszych zmarszczek, przeciwdziała sklerozie, chroni przed niewydolnością nerek, zapobiega zmianom skórnym.

W Archives of Internal Medicine opublikowano wyniki najnowszych badań, według których codzienne spożycie nawet połowy filiżanki tej herbaty może zmniejszać ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego nawet o 50%. Ze względu na niską zawartość kofeiny nawet po jej wieczornym wypiciu nie powinno być problemów z zaśnięciem.

Herbata zielona

Jest produktem najmniej przetworzonym, gdyż liście poddaje się suszeniu bezpośrednio po zerwaniu. Sprawia to, że zawiera najwięcej cennych składników, ponieważ nie traci ich w procesie fermentacji.

Właściwości: zapobiega zawałom serca, miażdżycy tętnic oraz powstawania zakrzepów, ponieważ zawarte w niej polifenole osłabiają możliwość odkładania się cholesterolu, stymuluje krążenie krwi, zmniejsza ryzyko zachorowania na raka i hamuje jego rozwój, ma działanie antyseptyczne (zawarte w niej garbniki zwalczają wirusy i bakterie) oraz antyoksydacyjne, wzmacnia zęby i kości, reguluje procesy trawienne (pobudzając wydzielanie soków żołądkowych usuwa uczucie przepełnionego żołądka), oczyszcza organizm z toksyn, wspomaga koncentrację, poprawia pamięć i rozjaśnia umysł, a jej działanie jest znacznie wolniejsze i dłuższe niż w przypadku kawy, wykazuje działanie uspokajające, zmniejszające stres i niepokój oraz stabilizujące nastrój, korzystnie działa w przypadku nadciśnienia tętniczego, posiada właściwości przeciwwrzodowe, pomaga przy zapaleniu spojówek, polecana jest osobom cierpiącym na nadkwaśność soku żołądkowego.

Okazuje się, że zawarte w niej substancje aktywne mogą hamować apetyt, przyspieszać metabolizm, zwiększać termogenezę, hamować odkładanie tkanki tłuszczowej, a jednocześnie przyspieszać przemianę materii. Niedawno naukowcy odkryli również, że hamuje ona wchłanianie tłuszczu.

Herbata pu-erh (czerwona)

Poddawana jest procesowi podwójnej fermentacji, podczas której dochodzi do aktywacji enzymów i mikroelementów. Charakteryzuje się bardzo silnym zapachem i smakiem. Jest jedną z niewielu herbat, które celowo poddaje się procesowi starzenia – im starsza, tym droższa i bardziej pożądana. Może leżakować nawet 50 lat. Ma bardzo korzystny wpływ na zdrowie. Z tego względu np. w czasach dynastii Tang jej picie było przywilejem cesarza.

Właściwości: obniża poziom cholesterolu, oczyszcza organizm z toksyn, pobudza procesy trawienne (z tego podowdu bywa nazywana "mordercą tłuszczu"), zawiera duże ilości cennych aminokwasów i biopierwiastków, zapobiega powstawaniu szkodliwych wolnych rodników, łagodzi skutki spożycia alkoholu, wzmacnia organizm, pomaga w koncentracji, poprawia krążenie obwodowe i mózgowe, hamuje zmiany miażdżycowe, poprawia pamięć, reguluje przemianę materii, zawarty w niej fluor skutecznie zapobiega próchnicy, pomaga zwalczyć zły nastrój, a nawet lekką depresję, ma właściwości moczopędne, obniża ciśnienie krwi.

Herbata rooibois

Otrzymywana z liści, łodyg i pędów krzewów Redbush (nie są spokrewnione z rodziną kamelii, z których produkuje się tradycyjne herbaty), które suszy się na słońcu i tnie na drobne kawałki, a następnie moczy się wodą i poddaje częściowej fermentacji.

Właściwości: wzmacnia system odpornościowy i opóźnia proces starzenia, korzystnie działa na skórę, zawiera wiele witamin i minerałów (m.in.: żelazo, potas, miedź, cynk, magnez), działa uspokajająco, pomaga przy bólach głowy i migrenach, schorzeniach jelit i problemach z żołądkiem i trawieniem, zalecana przy zaburzeniach snu, pomaga w przypadku alergii: kataru siennego, astmy i egzemy, wykazuje działanie rozkurczowe, u karmiących matek stymuluje wytwarzanie pokarmu. Ze względu na brak kofeiny można pić ją w dużych ilościach o każdej porze dnia.