Choroba glutenowa (celiakia)

Jest schorzeniem występującym zarówno u dzieci jak i osób dorosłych, objawiającym się zaburzeniami trawienia oraz wchłaniania jelitowego.

Jest trwającą przez całe życie pacjenta chorobą o podłożu genetycznym. Jest to dziedziczne zaburzenie pracy jelit, które związane jest z nietolerancją glutenu, czyli białka znajdującego się w zbożach, takich jak pszenica, żyto, jęczmień, owies oraz w szeregu innych produktów spożywczych.

Nieprawidłowo funkcjonujące jelito grube ma problemy z jego wchłanianiem oraz trawieniem. Nietolerancja glutenu prowadzi do zaniku kosmków jelitowych jelita cienkiego (maleńkich wypustków błony śluzowej, których zadaniem jest zwiększenie jego powierzchni oraz przede wszystim wchłanianie składników pokarmowych). W efekcie, składniki z pożywienia nie są, co może prowadzic do różnych objawów klincznych.

To wszystko powoduje niedożywienie organizmu, stąd też pojawiają się różne objawy. U różnych pacjentów obserwuje się różne powikłania spowodowane nietolerancją glutenu. Nasilenie objawów choroby bywa różne, od łagodnego osłabienia, przez bóle kostne, zapalenie jamy ustnej do przewlekłej biegunki i poważnej utraty masy ciała. Zaostrzenie objawów i ujawnienie celiakii może mieć również związek z dużymi, gwałtownymi zmianami zachodzącymi w organizmie, np: ciążą, infekcją lub zabiegiem chirurgicznym.

Ze względu na sposób nasilenia się objawów wyróżniamy 3 typy celiakii:

Celiakia jawna, czyli aktywna i pełnoobjawowa postać celiakii. Biorąc pod uwagę charakterystyczne objawy jest łatwa do rozpoznania, niestety często pozostaje nierozpoznana. Typowe objawy to:

• Utrata apetytu.

• Niedożywienie.

• Biegunki tłuszczowe lub wodniste.

• Zaburzenia rozwoju u dzieci (w tym głównie zaburzenia wzrostu).

• Zmiana usposobienia.

• Depresje.

• Objawy niedoborowe (np. anemia), które są efektem złego wchłaniania.

Celiakia niema, inaczej zwana ubogoobjawowa lub bezobjawowa. W postaci tej nie występują typowe objawy, niekiedy zdarzają się:

• Objawy brzuszne (bóle brzucha, wzdęcia, lużne stolce).

• Opóźnienie rozwoju somatycznego.

• Choroby przewlekłe: cukrzyca typu 1, choroby tarczycy, hipoplazja szkliwa zębowego, nawrotowe owrzodzenie jamy ustnej (afty), zaburzenia psychiczne, np schizofrenia, nowotwory jelita cienkiego, głównie chłoniaki.

Zastosowanie w tym przypadku diety bezglutenowej prowadzi do ustąpienia objawów klinicznych (o ile występują) oraz do regeneracji błony śluzowej jelita.

Celiakia ukryta jest to taki stan, w którym choroba potencjalnie istnieje, lecz nie ma zarówno objawów klinicznych ani zmian w obrębie błony śluzowej jelita cienkiego. Diagnoza jest możliwa tylko dzięki badaniom krwi i wykryciu obecności przeciwciał antyendomysjalnych (IgAEmA). U osób tych może dojść do ujawnienia choroby w przyszłości.

Diagnostyka

Celiakia należy do grupy schorzeń rozpoznawanych stosunkowo rzadko. Uważa się, że około 85% przypadków nie jest zdiagnozowanych, gdyż objawy celiakii są bardzo niespecyficzne. Do powodzenia leczenia niezwykle istotna jest szybka diagnostyka w czasie, kiedy choroba znajduje się jeszcze w stadium ukrytym lub wtedy, kiedy objawy chorobowe są jeszcze dość łagodne. Wczesne zastosowanie diety daje nam możliwość uniknięcia niezwykle groźnych powikłań.

Najczęściej stosowanymi badaniami w diagnostyce celiakii są badania serologiczne. Jeżeli w twojej rodzinie wystąpiła celiakia i istnieje silne podejrzenie tego schorzenia, można wykonać badanie genetyczne, które w większości przypadków jest w stanie potwierdzić lub wykluczyć chorobę.

UWAGA! Nieleczona dietą celiakia może prowadzić do rozwoju nowotworu w obrębie przewodu pokarmowego. W leczeniu celiaki zaleca się nieprzerwane stosowanie diety bezglutenowej do końca życia.

Dieta bezglutenowa jest specjalną dietą stosowaną w leczeniu oraz profilaktyce celiakii, która polega na całkowitej eliminacji z pożywienia produktów zawierających gluten, czyli wykluczenia pokarmów z dodatkiem naturalnych bądź przetworzonych zbóż. W ich miejsce stosowane są głównie ryż, kukurydza i ziemniaki, a ostatnio coraz częściej rzadsze surowce naturalnie bezglutenowe, takie jak amarant, gryka, proso, soczewica, sorgo, soja, tapioka.

Gluten można spotkać także w: wędlinach, mielonym mięsie oraz innych przetworach mięsnych, przetworach rybnych, produktach mlecznych, takich jak: jogurt, sery oraz śmietana, słodyczach (cukierkach, czekoladach), lodach, majonezach, w przyprawach, koncentratach spożywczych, napojach (tanie gatunki kawy rozpuszczalnej zawierają kawę zbożową) suszonych owocach (jako środek zapobiegający sklejaniu się owoców). Do napojów może być dodany błonnik pszenny, a do niektórych herbat aromatyzowanych gluten dodawany jest jako nośnik aromatu.

***