8 listopada 2007 r. Pałac Belwederski w Warszawie gościł uczestników wyjątkowej imprezy naukowej poświęconej losom Polaków w latach II wojny światowej. Z inicjatywy Anny Walentynowicz, wybitnej działaczki antykomunistycznej opozycji “Solidarności”, Instytut Pamięci Narodowej do spółki z Biurem Bezpieczeństwa Narodowego zorganizowały konferencję pod tytułem: ‘‘Polskie dzieci na tułaczym szlaku”. Jej zasadniczym tematem była historia polskich dzieci deportowanych do Związku Sowieckiego a następnie ewakuowanych w 1942 roku z armią gen. Władysława Andersa do Iranu i innych krajów świata.
Konferencji towarzyszyła wystawa “Ocaleni z nieludzkiej ziemi”, przygotowana przez Oddział Łódzki Instytutu Pamięci Narodowej. Wyświetlono również film dokumentalny “Dzieci” nakręcony w latach wojny przez czołówkę filmową 2 Korpusu Polskiego. Warto w tym miejscu dodać, iż wystawę tę Polacy w USA mieli okazję oglądać, gdyż w ubiegłym roku była prezentowana w Chicago i Bridgeport.
Konferencji nadano wysoką rangę, o czym świadczył patronat prezydenta Lecha Kaczyńskiego i obecność byłego premiera Jana Olszewskiego, który wygłosił przemówienie. Głos zabrał również gen. dyw. Roman Polko, szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Przybyli ponadto: biskup polowy Wojska Polskiego gen. dyw. Tadeusz Płoski oraz przewodniczący Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa minister Andrzej Przewoźnik.
W trakcie obrad wygłoszono sześć referatów. Prof. Albin Głowacki z Uniwersytetu Łódzkiego mówił o tragicznych losach polskich dzieci wywiezionych w głąb Związku Sowieckiego w latach 1939-1941, a dr Janusz Wróbel z Instytutu Pamięci Narodowej o ewakuacji kilkudziesięciu polskich dzieci do Iranu i ich rozmieszczeniu w osiedlach na Bliskim Wschodzie, w Afryce, Indiach, Meksyku, oraz w Nowej Zelandii i Południowej Afryce.
Z kolei dr Justyna Chłap-Nowakowa z Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu przedstawiła ciekawe zagadnienie twórczości młodych poetów publikujących w polskich czasopismach i oficynach wydawniczych działających w kręgu 2 Korpusu Polskiego. O niezwykłych losach polskiej młodzieży w Rosji i szkole Olgi Małkowskiej na terenie Wielkiej Brytanii mówili dr hab. Jan Żaryn (dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN) i Piotr Życieński także z IPN. Dr Marek Gałęzowski z Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przedstawił natomiast działania na rzecz upamiętnienia miejsc pobytu i martyrologii Polaków na Bliskim Wschodzie podjęte w ostatnich latach.
Zupełnie wyjątkowy charakter miało wystąpienie franciszkanina, ojca Lucjana Królikowskiego, który przyjechał na konferencję z Chicopee w stanie Massachusetts. Ojciec Królikowski jest postacią znaną w USA chociażby z racji swojej długoletniej pracy w popularnym programie radiowym Father Justin Rosary Hour (Godzina Różańcowa Ojca Justyna) nadawanego w Stanach Zjednoczonych i w Kanadzie. Jest również autorem książki “Skradzione dzieciństwo”, która doczekała się kilku wydań polskich i anglojęzycznych. Referat ks. Królikowskiego zatytułowany “Odyseja sierot z Tengeru” dotyczył polskich sierot i półsierot, które kilka wojennych lat spędziły u podnóża góry Kilimandżaro w Tanganice (obecnie Tanzania). Po wojnie komunistyczne władze z Warszawy postanowiły przejąć sierociniec i dzieci umieścić w Polsce pod opieką wskazanych przez siebie wychowawców.
O przyszłość dzieci rozeg-rała się istna wojna pomiędzy polskimi opiekunami sierocińca, a dyplomatami i agentami rządu Polski Ludowej. Zakończyła się ona wyjazdem sierot do Kanady, gdzie o ich przyszłość zatroszczył się metropolita Montrealu arcybiskup Józef Charbonneau. Ojciec Królikowski zna to zagadnienie nie tylko z dokumentów i wspomnień sierot, ale przede wszystkim z własnych przeżyć, gdyż był kapelanem sierocińca w Tengeru. Obok kierowniczki sierocińca Eugenii Grosickiej był tą osobą, która wniosła największy wkład w uchronienie polskich dzieci przed wywiezieniem ich do Polski i umieszczeniem w sierocińcu kierowanym przez komunistów. Wzruszające wystąpienie ojca Królikowskiego spotkało się z gorącym przyjęciem słuchaczy, wśród których było wielu dawnych mieszkańców uchodźczych osiedli.
Godnym podkreślenia jest fakt, iż w konferencji uczestniczyli ambasadorowie krajów, które udzieliły w latach wojny gościny polskim dzieciom ewakuowanym ze Związku Sowieckiego. Przemówienia wygłosili ambasadorowie Iranu, Republiki Południowej Afryki, Meksyku i Nowej Zelandii wykazując się dużą wiedzą o losach polskich dzieci na terytorium ich krajów. Dowodzi to bez wątpienia, iż ta cząstka polskiej historii stała się również istotnym fragmentem dziejów Iranu, Meksyku, Republiki Południowej Afryki i Nowej Zelandii.
Każdy z tych krajów zasługuje na wdzięczność Polaków. Iran przyjął na swoje terytorium główną falę ewakuowanych ze Związku Sowieckiego cywilów, a mieszkańcy tego kraju przyjęli ich gościnnie, chociaż sami przeżywali poważne trudności gospodarcze. W trzech pozostałych krajach powstały osiedla polskich dzieci (Santa Rosa w Meksyku, Oudtshoorn w RPA, Pahiatua w Nowej Zelandii), gdzie polskim dzieciom stworzono warunki egzystencji i edukacji, o których ich rodacy w okupowanym kraju mogli tylko marzyć. Wielu Polaków pozostało w tych krajach także po wojnie i mieszkają tam do dziś.
Konferencja w Belwederze spotkała się z dużym zainteresowaniem mediów, w tym także elektronicznych. TVP “Polonia” przygotowuje dłuższy program dokumentalny, obszerne relacje ukażą się na łamach “Biuletynu Informacyjnego Światowego Związku Żołnierzy AK”. Zapadła również decyzja o publikacji w osobnej książce materiałów z konferencji. Ukaże się ona prawdopodobnie w połowie przyszłego roku.
Redakcja
