W świadomości Polaków na świecie Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce jest ważnym ośrodkiem naukowo-badawczym, który godnie i z oddaniem realizuje swoją misję wyznaczoną przez założycieli. W ostatnich latach dzięki Państwa wsparciu Instytut dynamicznie rozwija swoją działalność, a współpraca z Rządem Polskim i instytucjami w Polsce owocuje wspólnymi projektami oraz pomocą merytoryczną i finansową dla naszej organizacji, o czym na bieżąco informujemy naszych członków.
Niestety od czasu wyboru nowego zarządu (12 kwietnia 2008 r.) prowadzone są akcje, których celem jest podważenie naszego wspólnego dorobku i pozycji. Są one inicjowane przez dwie osoby w przeszłości zasiadające w Zarządzie Instytutu, które są niezadowolone z kolektywnej decyzji Rady dotyczącej przyszłości Instytutu. Ostatnio osoby te, kwestionując historyczną misję Instytutu, bezpodstawnie sugerują niektórym darczyńcom bądź ich spadkobiercom rozważenie odebrania przekazanych Instytutowi dokumentów i wysłania ich do Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.
Obecna decyzja Instytutu jest jasna i jednoznaczna: zbiory pozostaną w Stanach Zjednoczonych, ponieważ należą one do polskiej emigracji. Mamy nadzieję, że osoby, którym na sercu leżą losy Instytutu i krzewienie jego historycznej misji, szanują tę decyzję. W związku z powyższą sytuacją, dla dobra Instytutu i jego członków, Rada Instytutu czuje się w obowiązku jasno przedstawić swoją pozycję co do zaistniałej sytuacji.
l. Na ostatnim zebraniu w dniu 20 czerwca br. Rada Dyrektorów Instytutu podjęła jednogłośnie następującą uchwałę: "Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce kontynuuje i zamierza kontynuować swoją misję w Nowym Jorku. Tą misją jest przechowywanie, zabezpieczanie i udostępnianie zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, prowadzenie działalności naukowo-badawczej w dziedzinie najnowszej historii Polski oraz popularyzacja polskiej historii i kultury w Stanach Zjednoczonych i na świecie. Realizując swoje zadania Instytut współpracuje z wieloma instytucjami rządowymi i pozarządowymi w Polsce".
Uchwała ta jest zgodna z postanowieniami władz i założycieli Instytutu we wcześniejszych latach i potwierdza ona misję podjętą od początku jego istnienia. Instytut nigdy nie podjął decyzji o przeniesieniu placówki ani zbiorów do Polski. Przegłosowany 19 stycznia 2008 r. wniosek brzmiał następująco: "Instytut powinien w odpowiednim czasie rozszerzyć i kontynuować swoją działalność na terenie Polski jako niezależna i integralna instytucja naukowa".
Intencje założycieli najlepiej ilustruje paragraf z artykułu prof. Wacława Jędrzejewicza, opublikowany w dodatku do "Nowego Dziennika": "Tydzień Polski", 12-13 maja 1973 r: "W Nowym Jorku postanowiliśmy zrekonstruować ów warszawski Instytut z zadaniem zbierania dokumentów dotyczących historii Polski po 1863 roku, celem zabezpieczenia ich i przekazania po wojnie do odbudowanego Instytutu Piłsudskiego w Warszawie. Tak to jeszcze wyobrażaliśmy sobie sytuację w 1943 roku. Dopiero później, po Jałcie, uznaliśmy, że stworzony w Ameryce Instytut musi tu pozostać i być placówką służącą Polakom i Amerykanom w ich badaniach historycznych".
W opracowaniu naukowym "Instytut Józefa Piłsudskiego i jego zbiory, W-wa 1997" autor Janusz Cisek pisze (str. 20): "Walne Zgromadzenie z 1958 roku wykreśliło ze Statutu (Instytutu Józefa Piłsudskiego) punkt o przygotowaniu bazy do odtworzenia Instytutu w Warszawie, nie wykluczono natomiast obecności Instytutu poza Ameryką. Tak więc pomimo październikowej odwilży przeważyło przekonanie, że niezależnie od okoliczności Instytut powinien pozostać w Nowym Jorku".
2. Podczas swojej wizyty w Instytucie w maju 2008 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski z wielkim uznaniem wyrażał się o działalności naszej placówki oraz zadeklarował finansowe wsparcie dla działań Instytutu. Minister Zdrojewski przedstawił projekt budowy Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i zasugerował, że w przyszłości mogłoby się znaleźć tam miejsce na niektóre zbiory Instytutu. Nie uzależniał on jednak przyznania funduszy na budowę muzeum od planów Instytutu. Minister Zdrojewski podkreślał, że przyszłość Instytutu może być określona tylko przez jego władze. Zarząd Instytutu, na spotkaniu z Krzysztofem Jaraczewskim, poinformował, że nie planuje przekazania zbiorów Instytutu do Sulejówka, ale że wspiera budowę muzeum.
3. Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku kontynuując swoją misję od sześćdziesięciu sześciu lat stał się drugim co do wielkości archiwum poza granicami Polski, poświęconym najnowszej historii Polski. Najobszerniejszą częścią kolekcji (80% całości) są akta pozyskane już na terenie Stanów Zjednoczonych. Ofiarowane Instytutowi pamiątki, dokumenty, osobiste archiwa Polaków są niepowtarzalną wartością wymagającą troskliwego zabezpieczenia. Takie warunki są w Instytucie spełnione. Właściwe zabezpieczenie wszystkich posiadanych zbiorów przed postępującym zniszczeniem jest główną troską Instytutu. Kolekcje Instytutu zostały już w większości skatalogowane i zabezpieczone zgodnie ze światowymi standardami konserwacji.
4. Od kilku lat Instytut prowadzi prace związane z digitalizacją, czyli zapisem elektronicznym materiałów archiwalnych. Służy to przede wszystkim zabezpieczeniu przed naturalnym procesem rozkładu, zagubieniem, zniszczeniem. Zbiory zagrożone rozkładem, a takimi jest większość dokumentów historycznych, są coraz powszechniej na świecie udostępniane tylko w postaci elektronicznej. Z zarchiwizowanych w ten sposób materiałów Instytutu będą mogli korzystać zarówno badacze odwiedzający Nowy Jork, jak i naukowcy oraz inne osoby zainteresowane w kraju i na świecie, na zasadach zgodnych z regulaminem i prawami autorskimi. Prace digitalizacji prowadzimy przy udziale wolontariuszy i będą one kontynuowane w miarę pozyskiwanych środków finansowych. Digitalizacja, prowadzona przez wszystkie ważniejsze instytucje archiwalne na świecie, pozwoli nam zabezpieczyć dokumenty na daleką przyszłość.
Mamy nadzieję, że powyższe uwagi pomogą Państwu w zrozumieniu aktualnej misji i działalności. Mamy również nadzieję, że podzielają Państwo opinię, że poprzez zbieranie, zabezpieczanie i udostępnianie zbiorów Polakom, Amerykanom i innym zainteresowanym oraz utrzymywanie swojej siedziby w Nowym Jorku wypełniamy misję sformułowaną przez swych założycieli. Instytut jest i zawsze będzie wdzięczny za Państwa kontrybucje i wspomaganie jego misji. Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszej placówki, do zaglądania na naszą stronę internetową www.pilsudski.org i do czytania naszych miesięcznych biuletynów e-mailowych.
Z poważaniem, W imieniu Rady Instytutu Piłsudskiego w Ameryce Magda Kapuścińska, Prezes
Redakcja
