Ewa Malcher
Nieopodal miejscowości Willow Springs, na przedmieściach Chicago, w malowniczym Parku Pułaskiego stoi kamienny obelisk z tablicą poświęconą generałowi Kazimierzowi Pułaskiemu. 13 lipca minęło 87 lat od jego postawienia. Kto go zbudował? Co stało się z oryginalną tablicą? Zapraszamy czytelników do wspólnego rozwiązania tej historycznej polonijnej zagadki.
Granitowy obelisk stoi w kompleksie leśnym niedaleko miasteczka Willow Springs. Na kamiennej płycie, przypominającej stylistyką nagrobek, twórca napisał po angielsku: “Dedykowany generałowi brygady, hrabiemu Kazimierzowi Pułaskiemu, bohaterowi rewolucji amerykańskiej.” I data – „13 lipca 1930 roku”.
– O istnieniu tego monumentu dowiedziałem się na początku lat dziewięćdziesiątych. Wiele razy mijałem to miejsce, ale przez lata nie zdawałem sobie sprawy, że to obelisk poświęcony pamięci wielkiego Polaka – generała Kazimierza Pułaskiego. Od tego czasu staram się pamiętać i dbać o to miejsce. Chcę ocalić je od zapomnienia, a właściwie przywrócić Polonii pamięć o nim – mówi Andrzej Gędłek, dyrektor krajowy Kongresu Polonii Amerykańskiej, który wraz z wiceprezesem KPA,IL Bogdanem Strumińskim, w 87 rocznicę powstania monumentu upamiętniającego gen. Pułaskiego złożył tam kwiaty.
Kto ufundował i postawił obelisk w Parku Pułaskiego? Zdaniem Gędłka – patrioci zafascynowani postacią generała. Mieszkańcy okolic Willow Springs, którzy chcieli mieć, wzorem Polaków mieszkających w Chicago, swoje miejsce do organizowania uroczystości patriotycznych i polonijnych pikników. Ale kto konkretnie, która polonijna organizacja – nie wiadomo.
Miejscowość Willow Springs od 1892 do 1937 roku znana była jako Spring Forest. Położona pośród lasów, nad brzegiem rzeki Des Plaines, w 1940 r. liczyła 948 mieszkańców, głównie Polaków i Włochów. Od 1883 r., kiedy przez miasteczko poprowadzona została linia kolejowa, Willow Springs (wtedy jeszcze Spring Forest) stało się popularnym wśród mieszkańców Chicago miejscem letniego wypoczynku, pikników i festynów. Z biegiem czasu w miasteczku powstało wiele barów i restauracji, a w czasie prohibicji Willow Springs było zagłębiem bimbrowników, do którego ochoczo zaglądali chicagowscy gangsterzy, którzy zmonopolizowali handel nielegalnym alkoholem.
Obecnie w Willow Springs mieszka wielu Polaków, głównie z Podhala i Małopolski, a wg danych urzędu statystycznego, 22 proc. mieszkańców przyznaje się do polskiego pochodzenia.
Oryginalna tablica poświęcona Kazimierzowi Pułaskiemu została wmurowana w kamień w Parku Pułaskiego w 150. rocznicę śmierci generała. Jednak materiałów historycznych z odsłonięcia monumentu brak, nie odnotowały go również lokalne amerykańskie gazety. Na pamiątkowym zdjęciu z 1938 roku, znajdującym się w archiwum Uniwersytetu Illinois, widać trzech skautów z drużyny nr 220. Kilkunastoletni chłopcy stoją przy obelisku w skautowskich mundurach trzymając w rękach polskie flagi. Oryginalna, wykonana prawdopodobnie z brązu tablica w niczym nie przypomina współczesnego monumentu. Widać na niej, oprócz dedykacji Pułaskiemu, płaskorzeźbę – portret generała. Pod nią widnieje napis – „This tablet erected by Americans of Polish Extraction, July 13, 1930” – „Ta tablica została wzniesiona przez Amerykanów polskiego pochodzenia 13 lipca 1930 roku.” Kim byli owi Amerykanie polskiego pochodzenia? Czy obelisk powstał z prywatnej inicjatywy, czy dzięki wysiłkowi którejś polonijnej organizacji? Kto był twórcą tablicy upamiętniającej Pułaskiego? Nie wiadomo.
Określenie „Americans of Polish Extraction” znajduje się w członach nazw dwóch organizacji polonijnych. Pierwsza to powstała w grudniu 1920 r. w Hawthorne, w stanie Illinois, Alliance of American Veterans of Polish Extraction – Związek Amerykańskich Weteranów Polskiego Pochodzenia. Druga to National Committee of Americans of Polish Extraction – Komitet Narodowy Amerykanów Polskiego Pochodzenia (KNAPP) – działająca w latach 1942-59 polonijna organizacja skupiająca piłsudczyków.
Ufundowanie obelisku przez działającą także w Illinois organizację skupiającą amerykańskich weteranów wydaje się logiczne, ale na obelisku nie ma ani słowa o weteranach. Z kolei wydaje się, że twórcy KNAPP nie mogli wybudować monumentu, ponieważ emigrowali do Stanów Zjednoczonych dopiero w 1941 roku. Jednak wielu członków KNAPP należało również do Kongresu Polonii Amerykańskiej, dlatego trop prowadzi do skupionych pod egidą KPA organizacji polonijnych działających w międzywojniu na południowo-zachodnich przedmieściach Chicago.
Zapraszamy czytelników do wspólnego rozwiązania tej historycznej polonijnej zagadki. Jeśli posiadacie Państwo materiały historyczne – dokumenty, zdjęcia lub artykuły mogące pomóc w odtworzeniu historii obelisku i ustalenia jego twórców – prosimy o pomoc.
Spróbujmy wspólnie znaleźć odpowiedzi na następujące pytania: kto ufundował i wzniósł monument? Kto był twórcą oryginalnej tablicy upamiętniającej gen. Pułaskiego? Co się z nią stało i dlaczego zastąpiona została nowym obeliskiem?
Prosimy o kontakt z redakcją. Tel. (773) 763-3343, wew. 240 lub e-mail: [email protected].
Grzegorz Dziedzic
[email protected]
Zdjęcia: Andrzej Baraniak, arch. UIC
