Elżbieta Baumgartner
Black Friday (czarny piątek) to piątek po Święcie Dziękczynienia, a Cyber Monday to następujący po nim poniedziałek. Są to dwa największe dni zakupowe w roku. Choć pojawiły się najpierw w Stanach Zjednoczonych, dziś są globalnym zjawiskiem — zarówno w e-commerce, jak i w sklepach stacjonarnych. W 2024 roku amerykańscy konsumenci wydali ponad 9,8 miliarda dolarów online w Cyber Monday i 9,1 miliarda w Black Friday, co pokazuje skalę tego fenomenu. W Polsce, według danych PayPo, aż 67% konsumentów planowało zakupy w tym okresie, a średni koszyk zakupowy wynosił około 450 zł.
Zacznij od planu
Zanim rzucimy się w wir promocji, warto zadać sobie pytanie: jak kupować mądrze, nie ulegając presji i nie przepłacając?
Pierwszym krokiem powinno być określenie własnych potrzeb. Nie chodzi o to, by kupić „coś taniego”, ale o to, by kupić to, czego naprawdę potrzebujemy. Pomocne może być stworzenie listy zakupów podzielonej na trzy kategorie: codzienne potrzeby (np. sprzęt AGD, ubrania dla dzieci), prezenty świąteczne (dla rodziny, przyjaciół, nauczycieli) oraz inwestycje długoterminowe (np. laptop, telefon, meble). Taka lista pozwala uniknąć impulsywnych decyzji i skupić się na tym, co naprawdę ma wartość.
Przykład: Ewa z Chicago planuje zakup nowej pralki i prezentów dla wnuków w Polsce. Dzięki wcześniejszej liście wie, że nie potrzebuje kolejnej pary pantofli — nawet jeśli będą przecenione o 70%.
Porównuj ceny z wyprzedzeniem
Nie każda promocja to prawdziwa okazja. Wiele sklepów podnosi ceny tuż przed Black Friday, by potem je „obniżyć”. Dlatego warto śledzić historię cen produktów, korzystając z narzędzi takich jak Keepa (dla Amazon) czy porównywarki cen typu Ceneo. Zapisanie się na newslettery ulubionych sklepów może dać dostęp do wcześniejszych ofert i kodów rabatowych.
W USA aż 85% konsumentów sprawdza ceny online przed zakupem stacjonarnym. W Polsce ten odsetek rośnie, zwłaszcza wśród osób 30+, które coraz częściej korzystają z aplikacji mobilnych do monitorowania promocji.
Zadbaj o warunki zwrotu i gwarancji
W ferworze zakupów łatwo zapomnieć o tym, co dzieje się po transakcji. A przecież nie każdy prezent trafia w gust, a nie każdy sprzęt działa bez zarzutu. Dlatego warto sprawdzić, czy sklep oferuje możliwość zwrotu towaru, jaki jest jego termin (14, 30 czy 60 dni), kto pokrywa koszty przesyłki zwrotnej i czy gwarancja obejmuje użytkowanie za granicą.
Ustal budżet i czas
Zakupy online kuszą dostępnością 24/7, ale to właśnie brak planu prowadzi do impulsywnych decyzji. Warto ustalić budżet maksymalny, np. $500 na prezenty, $2,000 na sprzęt, oraz limit czasowy, np. dwie godziny na przegląd ofert i jedną godzinę na finalizację zakupów. Pomocne mogą być alerty cenowe, które informują o spadkach cen konkretnych produktów.
Warto też pamiętać, że najlepsze oferty często pojawiają się nie tylko w piątek czy poniedziałek, ale już kilka dni wcześniej, w ramach tzw. Czarnego Tygodnia (Black Week), który poszczególne sklepy definiują różnie. Na przykład w 2025 roku Amazon, Walmart i Best Buy zaczynają Czarny Tydzień już 20 listopada, a Costco – 17 listopada. Przygotowania warto zacząć znacznie wcześniej.
Zabezpiecz swoje dane
W okresie Czarnego Tygodnia rośnie liczba prób oszustw: fałszywe sklepy, phishing, nieuczciwe reklamy. W 2024 roku zgłoszono ponad 60 000 incydentów związanych z cyberbezpieczeństwem w USA w ciągu jednego weekendu. Dlatego warto kupować tylko na sprawdzonych stronach (z certyfikatem https), używać silnych haseł i uwierzytelniania dwuskładnikowego oraz płacić kartą lub przez bezpieczne serwisy (np. PayPal, BLIK).
Myśl o innych, nie tylko o sobie
Black Friday to świetna okazja, by kupić prezenty świąteczne z wyprzedzeniem. Ale to także czas, by pomyśleć o potrzebujących. W USA rośnie popularność tzw. Giving Tuesday, wtorku po Cyber Monday, poświęconego darowiznom i wolontariatowi. W 2024 roku zebrano ponad 3,1 miliarda dolarów na cele charytatywne.
W Polsce coraz więcej sklepów oferuje opcję „kup i podaruj”, np. dodatkowy produkt dla schroniska, fundacji czy domu dziecka. To prosty sposób, by połączyć zakupy z empatią.
Nie daj się presji
Black Friday to nie wyścig. Nie musisz kupić wszystkiego, nie musisz kupić nic. Najlepsze okazje to te, które służą twoim potrzebom, a nie cudzym oczekiwaniom. Zamiast ulegać presji, warto zrobić przerwę, przypomnieć sobie, co już mamy, i zadać pytanie: „Czy kupiłabym to, gdyby nie było przecenione.”
Podsumowanie
Black Friday i Cyber Monday to okazje, by kupić taniej, ale też ryzyko, by kupić bez sensu. Kluczem do sukcesu jest świadome planowanie, porównywanie ofert, ochrona danych i empatia. Nie chodzi o to, by mieć więcej, lecz o to, by mieć to, co naprawdę się liczy.
Elżbieta Baumgartner
nie jest prawnikiem, a artykuł ten nie powinien być uważany za poradę prawną. Jest autorką wielu książek-poradników, m.in. „Jak chować pieniądze przed fiskusem”, „Jak kupić dom mądrze i nie przepłacić”, „Podręcznik właściciela domu”. Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave. w Chicago, albo w wersji elektronicznej bezpośrednio od wydawcy, Poradnik Sukces, www.poradniksukces.com, tel. 1-718-224-3492.
www.poradniksukces.com
