Elżbieta Baumgartner
Reklamy, algorytmy i poradniki podsuwają nam kolejne opcje, obiecując szczęście, sukces i spełnienie. Jednak im więcej możliwości, tym trudniej podjąć decyzję. W efekcie rodzi się zjawisko, które psychologowie nazywają „tyranią wyboru” — stan, w którym nadmiar opcji prowadzi do paraliżu decyzyjnego, lęku przed pomyłką i chronicznego niezadowolenia.
W odpowiedzi na ten chaos wyłaniają się trzy dominujące filozofie życiowe: minimalizm, maksymalizm i optymalizm (tak, to słowo jest w Słowniku języka polskiego, choć korektor ortografii Microsoftu o tym nie wie). Każda z nich proponuje inną strategię radzenia sobie z nadmiarem, ale czy którakolwiek z nich jest naprawdę doskonała?
Minimalizm: mniej znaczy więcej?
Minimalizm to styl życia, który promuje redukcję — nie tylko przedmiotów, ale także zobowiązań, bodźców i oczekiwań. Zwolennicy tej filozofii wierzą, że upraszczając otoczenie, odzyskujemy przestrzeń dla tego, co naprawdę ważne: relacji, pasji, spokoju.
Przykład: Anna z Chicago, zdecydowała się przenieść do mniejszego, tańszego mieszkania. Przy okazji postanowiła znacznie ograniczyć liczbę rzeczy. Zrezygnowała z nadmiaru ubrań, dekoracji i sprzętów, zostawiając tylko to, czego naprawdę używa. Dzięki temu odzyskała przestrzeń, czas, który wcześniej poświęcała na sprzątanie i zakupy, a także poczucie kontroli nad swoim otoczeniem.
Minimalizm może przynieść ulgę w codziennym stresie, sprzyja etycznej konsumpcji i pozwala lepiej zarządzać czasem. Jednak bywa też pułapką estetyczną — sprowadzany do modnych wnętrz i ascetycznych grafik, traci swoją głębię. Co więcej, radykalne ograniczenie kontaktów i aktywności może prowadzić do izolacji, a presja „czystości” i perfekcyjnego porządku staje się kolejnym ideałem, któremu trudno sprostać.
Maksymalizm: wszystko, wszędzie, naraz?
Maksymalizm to celebracja różnorodności, obfitości i intensywności. To styl życia, który mówi: „jeśli możesz mieć wszystko, czemu nie spróbować?”. Dla wielu jest to wyraz kreatywności, otwartości i odwagi do eksperymentowania.
Przykład: Marek, emerytowany nauczyciel z Gdańska, po przejściu na emeryturę zaczął podróżować, uczyć się języków, prowadzić bloga i angażować się w lokalne inicjatywy. Jego kalendarz pęka w szwach, ale twierdzi, że nigdy nie czuł się bardziej żywy. Dla niego maksymalizm to sposób na aktywne starzenie się i pełne wykorzystanie czasu.
Bogactwo doświadczeń, które oferuje maksymalizm, może być źródłem inspiracji i rozwoju. Jednak zbyt wiele bodźców prowadzi do przeciążenia, a skakanie między opcjami często uniemożliwia pogłębienie relacji czy kompetencji. Maksymalizm bywa też mylony z hedonizmem i materializmem, co może prowadzić do konsumpcyjnej spirali bez końca.
Optymalizm: sztuka wyboru w świecie nadmiaru
„Optymalizm” to rzeczownik, który opisuje postawę lub strategię polegającą na szukaniu najlepszego możliwego rozwiązania — niekoniecznie idealnego, ale najbardziej korzystnego w danym kontekście. Innymi słowy, optymalizm to próba pogodzenia dwóch skrajności. Nie chodzi o to, by mieć mało lub dużo, ale by mieć wystarczająco zgodnie z własnymi wartościami, potrzebami i możliwościami. Optymalista nie dąży do perfekcji, lecz do dobrego kompromisu.
Optymalista wybiera postawę opartą na świadomym wyborze, elastyczności i samopoznaniu. Potrafi dostosować się do zmieniających się warunków, rozpoznaje własne limitacje i priorytety. W praktyce oznacza to, że nie wybiera najtańszego ani najmodniejszego produktu, lecz taki, który spełnia jego potrzeby. Nie inwestuje czasu we wszystkie relacje, lecz w te, które go wspierają. Nie pracuje ponad siły, lecz szuka równowagi między ambicją a zdrowiem psychicznym, unika wypalenia zawodowego.
Psychologia wyboru: dlaczego trudno być optymalistą?
Barry Schwartz, autor książki Paradoks wyboru, zauważa, że nadmiar opcji prowadzi do lęku przed stratą, perfekcjonizmu i nieustannego porównywania się z innymi. Każda decyzja oznacza rezygnację z innych możliwości, a dostęp do cudzych wyborów — zwłaszcza w mediach społecznościowych — podważa nasze własne.
Optymalizm wymaga odwagi, by powiedzieć: „to wystarczy”. W świecie, który promuje „więcej, szybciej, lepiej”, taka postawa bywa rewolucyjna. To także umiejętność odróżniania własnych potrzeb od cudzych oczekiwań, co w kulturze porównywania jest szczególnie trudne.
Kulturowe konteksty: Zachód kontra Wschód
W kulturze zachodniej dominuje idea indywidualizmu i samorealizacji — wybór jest wyrazem wolności. Na Wschodzie (w Azji) większy nacisk kładzie się na harmonię, wspólnotę i akceptację ograniczeń. Optymalizm może być pomostem między tymi podejściami: wybieram dla siebie, ale z uwzględnieniem kontekstu społecznego i ekologicznego.
Przykład: W Japonii popularna jest koncepcja „ikigai” — sens życia jako punkt przecięcia pasji, umiejętności, potrzeb świata i możliwości zarobku. To podejście bliskie optymalizmowi: nie chodzi nam o wszystko, lecz o to, co ma sens.
Edukacja wyboru: czego uczymy dzieci?
Warto zastanowić się, jak uczymy młodych ludzi podejmowania decyzji. Czy promujemy refleksję, czy raczej presję sukcesu? Czy pokazujemy, że błędy są częścią procesu, czy karzemy za każdą pomyłkę?
Optymalizm jako postawa życiowa może być fundamentem edukacji emocjonalnej. Uczy akceptacji niedoskonałości, promuje odpowiedzialność za wybory i wzmacnia poczucie sprawczości — bez presji perfekcji.
Przykład: W pewnej polsko-amerykańskiej rodzinie, mieszkającej na przedmieściach Chicago, dzieci uczą się podejmowania decyzji poprzez codzienne rytuały: wybór książki na wieczór, planowanie weekendu, wspólne gotowanie. Rodzice nie narzucają idealnych rozwiązań, lecz wspierają refleksję: „Dlaczego wybrałeś to?”, „Jak się z tym czujesz?”, „Co byś zrobił inaczej następnym razem?”
Podsumowanie: wolność jako umiejętność wyboru
Minimalizm, maksymalizm i optymalizm to nie tylko style życia, ale odpowiedzi na fundamentalne pytanie: jak radzić sobie z wolnością? W świecie, gdzie wszystko jest możliwe, prawdziwą sztuką staje się wybór tego, co jest dla nas dobre — nie idealne, nie modne, ale wystarczające.
W praktyce optymalizm może oznaczać zakup solidnego, ale nie najdroższego sprzętu, który spełnia potrzeby domowe, solidnego nie najdroższego samochodu. Może oznaczać zaniechania obsypywania dzieci na święta stertą zabawek, których nawet nie rozpakują, lecz staranny wybór kilku, które będą dla nich ukochane. Może też oznaczać rezygnację z kolejnego kursu rozwoju osobistego na rzecz spaceru z psem lub rozmowy z sąsiadem.
W świecie, który nieustannie podsuwa nowe możliwości, optymalizm przypomina, że prawdziwa wolność nie polega na tym, by mieć wszystko — lecz na tym, by świadomie wybrać to, co ma dla nas sens. Kończąc tą myślą, życzę Państwu udanych, spokojnych, rodzinnych świąt.
Elżbieta Baumgartner
nie jest prawnikiem, a artykuł ten nie powinien być uważany za poradę prawną. Jest autorką wielu książek-poradników, m.in. „Jak chować pieniądze przed fiskusem”, „Jak kupić dom mądrze i nie przepłacić”, „Podręcznik właściciela domu”. Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave. w Chicago, albo w wersji elektronicznej bezpośrednio od wydawcy, Poradnik Sukces, www.poradniksukces.com, tel. 1-718-224-3492.
www.poradniksukces.com
