Uwaga na kleszcze

Lato jest czasem, kiedy najczęściej i najchętniej obcuje się z przyrodą – wyjeżdża na urlopy, kolonie, obozy, na długie weekendy. Na tę porę roku przypada również czas największej aktywności kleszczy, które spośród dużego grona „robaków” mogą być dla człowieka najgroźniejsze. Jako że przenoszą one wiele drobnoustrojów ich ukąszenie może wywołać poważne choroby. Najgroźniejszymi z nich są kleszczowe zapalenie mózgu i borelioza.

Atak

Kleszcze to pajęczaki należące do podgromady roztoczy (Acari). Są najgroźniejszymi pasożytami zewnętrznymi człowieka. Ich aktywność wzmaga się szczególnie latem, po deszczowym dniu. Nie znaczy to jednak, że szukają aktywnie swych ofiar. Najczęściej wyczekują na potencjalnego żywiciela przyczepione do źdźbeł trawy lub poszycia leśnego. Gdy ofiara przechodzi w pobliżu w ułamku sekundy zaczepiają się haczykami przednich odnóży o jej skórę, sierść lub ubranie, spadają na nią i wędrują w stronę jej głowy, zwłaszcza tam, gdzie skóra graniczy z włosami. Bardzo chętnie wchodzą też do pachwiny lub pępka i pod kolana, czyli w miejsca wilgotne i dobrze ukrwione. Ich ukłucie zazwyczaj jest niezauważalne, bowiem wtryskują do rany ofiary ślinę, która zawiera związki przeciwbólowe. Za pomocą tzw. hypostomu, który wyglądem przypomina kolczasty ryjek, uszkadzają naczynia krwionośne i zakotwiczają się w ciele ofiary. Niezauważone mogą żerować nawet kilkanaście dni, wysysając w sumie około 4 ml krwi. W tym czasie zwiększają swoje rozmiary niemal 200 razy. Organizm tak najedzonych samic produkuje jaja. Po ich złożeniu (nawet 20 tysięcy) samice giną.

Najgroźniejsze dla człowieka są dwa gatunki: kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) i kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus).

Kleszczowe zapalenie mózgu

Kleszczowe zapalenie mózgu jest ciężką ostrą chorobą zakaźną centralnego systemu nerwowego, wywołaną przez wirusy z rodziny Flaviviridae, które często występują w ślinie kleszczy. Po ukąszeniu przez zakażonego pajęczaka do zakażenia dochodzi szybko (zakażenie wirusem może nastąpić także, gdy wypijemy mleko "prosto" od krowy, kozy lub owcy). Wirus namnaża się we krwi, skutkiem czego pojawiają się objawy podobne do grypy lub przeziębienia, a więc: gorączka, osłabienie, poczucie ogólnego rozbicia, wymioty, wysypka. U około dwóch trzecich zakażonych objawy ulegają samoistnemu wycofaniu. U reszty, po okresie od 1 do 20 dni, choroba wchodzi w drugą fazę. W jej trakcie wirus przedostaje się do mózgu i dochodzi do zakażenia tkanki mózgowej. Chory gorączkuje, odczuwa narastające bóle głowy, występuje u niego sztywność karku, zaburzenia świadomości, porażenia nerwów czaszkowych, zaburzenia koordynacji, porażenia kończyn górnych i dolnych, pojawiają się majaki. Powyższym wirusem nie można się zakazić od chorej osoby.

Borelioza

Boreliozę wywołują trzy gatunki bakterii, z których każdy atakuje inną część organizmu: Borrelia burgdorferi – stawy, Borrelia afzelii – skórę, Borrelia garinii – centralny system nerwowy. W pierwszym etapie zakażenia, w miejscu, w którym wcześniej wkłuł się kleszcz, pojawia się rumień wędrujący. W miarę upływu czasu rozszerza się on pierścieniowo, w końcu blednie pośrodku i zanika. Zanik rumienia nie oznacza jednak zawsze końca choroby. Dlatego w razie jego wystąpienia należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. W czasie wystąpienia rumienia człowiek ma objawy przypominające grypę: zmęczenie, ból głowy, gorączkę, bóle mięśni. Drugą fazę choroby charakteryzuje rozwój objawów skórnych oraz ostre zmiany zapalne narządów, w tym stawów, serca, ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Z najgorszą sytuacją mamy do czynienia, gdy choroba wejdzie w fazę przewlekłą. Może ona trwać od roku do kilkunastu lat od zakażenia. Występują wówczas przewlekłe zmiany skórne, ciężkie zmiany zapalne stawów, a także zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. Nierozpoznana i nieleczona borelioza zagraża licznymi niebezpiecznymi powikłaniami. Na tym etapie rozpoznanie choroby jest bardzo trudne.