Tężec – groźna zakaźna choroba

Lato to czas, gdy częściej przebywamy na świeżym powietrzu, mamy kontakt z naturą, co powoduje większe niebezpieczeństwo zakażenia tężcem.

Nawet drobne skaleczenie może prowadzić do groźnego dla życia zakażenia.

Tężec wywołuje rozwijająca się w warunkach beztlenowych bakteria CLOSTRIDIUM TETANI. Od swego kształtu popularnie zwana laseczką tężca. Może ona w formie zarodnikowej żyć wiele lat. Czai się w glebie, kurzu domowym, wodzie tak słonej jak i słodkiej, a także w zwierzęcych odchodach.

Jak wynika z prowadzonych statystyk, 80% zakażeń powstaje wskutek drobnych zranień i zabrudzeń rany, najczęściej ziemią. Do rany wraz z brudną ziemią dostają się bakterie. Produkują one silną truciznę zwaną TETANOSPAZMINĄ. Już 0.01 mg tej toksyny stanowi dawkę śmiertelną dla człowieka.

Do zakażenia tężcem może dojść również w sytuacjach zanieczyszczenia kałem, ran kłutych, oparzeń, odmrożeń czy innych urazów. Wywołać go również mogą niewysterylizowane igły używane podczas przekłuwania różnych części ciała lub używane do przyjmowania narkotyków (dożylnie).

Objawy

Objawy tężca pojawiają się po kilku dniach a nawet po paru miesiącach od chwili wniknięcia przetrwalników bakterii do rany. Choroba może przybrać trzy formy.

Najłagodniejsza w przebiegu jest postać miejscowa. Charakteryzuje się bólem, sztywnością i skurczem mięśni w okolicy zranienia. Objawy te utrzymują się do kilku tygodni.

Druga postać jest najczęściej obserwowaną formą choroby. Objawy są niestety nie tak charakterystyczne i utrudniają szybkie rozpoznanie. Infekcja zaczyna się objawami rozdrażnienia, bólami głowy, uczuciem napięcia w różnych grupach mięśniowych, skurczami mięśni szczęki (tzw szczękościsk). Tworzy on na twarzy chorego przymusowy uśmiech, zwany „uśmiechem sardonicznym”. Mogą pojawić się również trudności w połykaniu, sztywność stawów i mięśni: szyi, ramion i pleców.

Wraz z rozwojem zakażenia pojawia się też sztywność karku, zaburzenia połykania, skurcz mięśni grzbietu, powodujący odgięcie ciała ku tyłowi. Uszkodzenie układu nerwowego i mięśniowego prowadzi też do drgawek. Niekiedy skurcze są tak silne, że powodują między innymi złamanie kregosłupa, wylew do mięśni i przygryzienie języka.

Ostatnią formą choroby jest postać mózgowa tężca. Rozwija się, gdy do infekcji dochodzi w obszarze twarzy i głowy. Występuje również podrażnienie nerwów tej okolicy.

Zapobieganie i leczenie tężca

Jedyną metodą zapobiegania tej chorobie są szczepienia przeciwtężcowe. Jest to niezwykle ważne, bo tylko dzięki nim organizm skutecznie uodparnia się na chorobę. Szczepionkę należy podawać w 4 dawkach; pierwszą już w drugim miesiącu życia, a ostatnią między 16-18 miesiącem życia. W 6, 14 i 19 roku życia konieczne jest podawanie tzw. dawek przypominających. Szczepionki przeciw tężcowi są bardzo bezpieczne, gdyż nie zawierają żywych drobnoustrojów, a tylko toksynę.

Najczęściej chorują osoby starsze, u których choroba przebiega bardzo ciężko i często kończy się śmiercią. Aby uchronić te osoby, niezbędne jest podawanie szczepionek przez całe życie, nie rzadziej niż co 10 lat.

U osób skaleczonych podstawą leczenia jest dokładne oczyszczenie i chirurgiczne opracowanie rany. Usunięcie zanieczyszczonych ciał obcych z rany, martwej tkanki oraz przywrócenie prawidłowego ukrwienia oraz utlenowania tkanek zapobiega rozwojowi tężca. Bakteria ta rozwija się w środowisku beztlenowym. W leczeniu zapobiegawczym oraz samej choroby stosuje się również antybiotyki oraz inne leki pomagające leczyć objawy wywołane tężcem.

Leczenie

Leczenie tężca prowadzi się w warunkach intensywnej opieki medycznej. Zasadniczym lekiem jest surowica przeciwtężcowa (czyli antytoksyna). Pomimo nowoczesnych metod leczenia, tężec jest nadal chorobą prowadzącą do śmierci. U osób, które nie mają odporności, czyli tych, u których nie powtórzono szczepień co 10 lat, umieralność na tężec wynosi 45%. Każdy powinien się doszczepiać na tężec przynajmniej raz na 10 lat.

***

Mówiący po polsku lekarz Aleksy Dobradin, MD z wieloletnią praktyką w Polsce i Ameryce. Były ordynator Oddziału Medycyny Ogólnej szpitala St. Mary of Nazareth w Chicago. Praktykujący pod adresem: 6422 W. Belmont Ave. Chicago, Illinois 60634, tel. (773) 481-2504.