Chromanie przystankowe

Słowo "chromanie" nie jest najpiękniej brzmiącym słowem polskim i wyszło już z użycia. Staropolskie znaczenie słowa odnosiło się do osoby chorej, ułomnej, kulejącej, mającej problem z poruszaniem się. Chromanie przystankowe jest określeniem objawu chorobowego, polegającego na konieczności zatrzymania się po przejściu określonego dystansu. Osoba zatrzymuje się z powodu bólu nóg pojawiającego się w powtarzalny sposób i po przejściu mniej więcej tego samego odcinka/dystansu. Ból może pojawiać się w stopie, łydce, udzie, pośladku lub okolicy biodra. Osoba odczuwająca ból musi się zatrzymać, odpocząć z reguły od 1 do kilku minut. Po minięciu bólu osoba może dalej kontynuować spacer, ale po przejściu tego samego dystansu/odległości musi znowu stanąć. Ten cykl przystanków i poruszania się, nazwany chromaniem przystankowym, bardzo trafnie określa dolegliwość, którą charakteryzuje cykliczna konieczność przystawania i odpoczynku.

Przyczyną konieczności stawania jest ból uniemożliwiający dalsze kroki. Tego typu objawy towarzyszą zmianom naczyniowym, a dokładnie zwężeniom tętnic. Zwężenie tętnic prowadzi do zmniejszenie ukrwienia mięśni. Krew tętnicza dostarcza pracującym mięśniom pokarm i tlen, co pozwala na ich prawidłowe funkcjonowanie. Zmniejszenie ukrwienia osłabia mięśnie, zmniejsza ich wydolność, prowadzi do zaburzenia ich funkcji oraz do bóli uniemożliwiających normalne poruszanie. Im większe zwężenie tętnic i zaburzenie ukrwienia, tym większe dolegliwości bólowe i potrzeba częstszego przystawania. Im krótszy dystans i dłuższe przystanki, tym większe zwężenie naczyń. Całkowite zamknięcie światła tętnicy prowadzi do silnego bólu i martwicy mięśnia/mięśni/tkanek pozbawionych ukrwienia.

Na początku choroby pacjent zauważa zmniejszenie wydolności mięśni, potem szybką męczliwość i w końcu zatrzymywanie przystankowe, które może być po 200 metrach, potem 100 metrach i w końcu nawet po paru krokach. Umiejscowienie bólu pozwala zidentyfikować tętnicę ulegającą zwężeniu i odpowiedzialną za objawy chorobowe. Zwężenie dolnego odcinka aorty, tętnic biodrowych powoduje bóle w okolicy pośladków, bioder oraz ud.

Zwężenie tętnicy udowej powoduje bóle poniżej kolana, łydki lub stopy. Tętnica udowa na swoim przebiegu w dół nogi ulega wielu podziałom na mniejsze odgałęzienia. Lokalizacja bólu pozwala identyfikować tętnice, które są zwężone. Chromanie przystankowe dotyczy zaburzeń ukrwienia tętniczego i charakteryzuje się powtarzalnością objawów bólowych, niemającym związku z porą dnia, wilgotnością powietrza, ciśnieniem atmosferycznym i pogodą.

Choroby układu kostnego, neurologiczne problemy, przesunięte dyski międzykręgowe, zmiany zwyrodnieniowe stawów, kręgosłupa, choroby mięśni lub uszkodzenia nerwów mogą również powodować podobne bóle, ale jest wiele cech różniących tego typu bóle od zaburzeń chromania przystankowego towarzyszącego zaburzeniu ukrwienia tętniczego.

Bóle towarzyszące innym chorobom charakteryzują się zmienną intensywnością, czasami jest ich mniej, czasem więcej, pogarszają się przy zmianie pogody i ogólnie mają lepsze i gorsze dni. Bóle mogą być w spoczynku, przy staniu, mogą mijać po pewnym czasie (mogą się rozchodzić w miarę bycia aktywnym), mogą występować cyklicznie oraz nasilać się w niektórych pozycjach lub np. w nocy.

Przy chorobach mięśni możemy zauważyć zaniki mięśniowe, mięśnie mogą być bolesne i coraz słabsze. Przy chorobach neurologicznych bóle są stałe lub nasilają się w czasie pewnych aktywności, mają tendencję do zmiany intensywności, można je zmniejszyć poprzez zmianę pozycji ciała, unikanie określonych aktywności. Często towarzyszy im przewlekłe uczucie piekącego bólu, zaburzeń czucia dotyku, temperatury, czasami nasilona wrażliwość skóry.

Bóle stawów charakteryzują się bolesnością stawów, nasilanie bólu wzrasta w miarę aktywności i badanie stawów ujawnia zmniejszenie ruchomości oraz ból przy manipulacji. Badanie tętnic można dokonać rutynowo podczas badania fizykalnego, jak również szczegółowe badania można wykonać za pomocą ultrasonografii lub arteriografii (wstrzyknięciu substancji kontrastowej i zrobieniu zdjęć). Proces odpowiedzialny za zwężanie naczyń tętniczych nazywamy arteriosklerozą lub miażdżycą. Proces polega na zmniejszeniu światła/przekroju naczynia, prowadząc do stopniowego zmniejszenia przepływu krwi przez zmienione chorobowo naczynia i do niedokrwienia zaopatrywanych tkanek.

Tego typu zmianom sprzyja nadciśnienie, wysoki cholesterol i trójglicerydy, cukrzyca, choroby naczyń, skłonności rodzinne (rodzinna historia chorób naczyń obwodowych, wieńcowych), spożywanie dużej ilości tłuszczy zwierzęcych, palenie papierosów, brak aktywności oraz wiele innych chorób. We wczesnej fazie leczenie polega na leczeniu podstawowych chorób oraz obniżaniu cholesterolu i trójglicerydów, co powoduje zwolnienie lub nawet stopniowe cofanie się zmian miażdżycowych. W zaawansowanych przypadkach musimy poprawiać ukrwienie operacyjnie, aby nie dopuścić do nagłego zamknięcia światła naczynia i całkowitego niedokrwienia tkanek/mięśni.

W mięśniu lub tkance pozbawionej całkowicie ukrwienia tętniczego przez około 30 minut dochodzi do nieodwracalnych zmian i martwicy – czyli śmierci tkanki.

Na koniec chciałbym dodać, że takie same objawy, jakie zostały opisane powyżej, mogą dotyczyć kończyn górnych, serca, naczyń mózgowych, tętnic odżywiających jelita i przewód pokarmowy, narządy wewnętrzne i wszystkich obszarów naszego ciała, gdzie tylko jest dostarczana krew tętnicza. Wcześnie wykryte zmiany można leczyć, jak również jest możliwe doprowadzenie do cofnięcia się bardziej zaawansowanych zmian.

***

Mówiący po polsku lekarz Aleksy Dobradin, MD z wieloletnią praktyką w Polsce i Ameryce. Były ordynator Oddziału Medycyny Ogólnej szpitala St. Mary of Nazareth w Chicago. Praktykujący pod adresem: 6422 W. Belmont Ave. Chicago, Illinois 60634, tel. (773) 481-2504.