Redakcja
Muzeum WP powstało jeszcze w okresie II Rzeczpospolitej w roku 1920. Powołano je do życia dekretem marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Dziś ta placówka muzealna gromadzi, naukowo opracowuje i eksponuje muzealia wojskowo-historyczne. W roku 2014 nową siedzibę muzeum ma znaleźć na Cytadeli Warszawskiej, którą wzniesiono w czasie zaboru rosyjskiego na rozkaz cesarza Mikołaja I w Warszawie, po upadku powstania listopadowego, z zamysłem kontroli nad miastem, będącym ośrodkiem polskiego ruchu niepodległościowego. Pełniła także rolę więzienia śledczego (X Pawilon) oraz miejsca straceń działaczy narodowych.
Wśród najcenniejszych zbiorów muzeum wyliczyć należy: relikwiarz gotycki – zdobyty w bitwie pod Grunwaldem w roku 1410 i złożony w katedrze w Gnieźnie przez króla Jagiełłę; zbroje i hełmy – takie jak: szyszak z X-XI wieku z blachy złoconej należący do woja Mieszka I, zbroja rajtarska z przyłbicą hetmana litewskiego Krzysztofa Radziwiłła z końca XVI wieku, kompletna zbroja husarska z I połowy XVII wieku sekretarza króla Władysława IV, zbroja turniejowa z hełmem – tzw. „żabi pysk" z ok. 1530 roku wykonana w Norymberdze oraz hełm paradny z XVI wieku hetmana Jana Tarnowskiego i kolczuga paradna z XVII wieku króla Jana Kazimierza.
Wśród zgromadzonych w muzeum eksponatów na uwagę zasługują też: szable króla Stefana Batorego i Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz hetmana Jana Zamoyskiego, księcia Józefa Poniatowskiego, gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, płk. Władysława Sikorskiego i gen. Mariana Langiewicza. Jest też buzdygan z II połowy XVII wieku hetmana Stanisława Jabłonowskiego. Są wreszcie mundury: czapka i kurtka Józefa Piłsudskiego z lat 1920-1935, mundur gen. broni Józefa Hallera z lat 1918-1920, mundur gen. Władysława Sikorskiego używany w latach 1940-1943, gen. dyw. Zygmunta Berlinga z 1944 r., gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, gen. Stanisława Sosabowskiego czy gen. Kazimierza Sosnkowskiego.
W placówce muzealnej w Warszawie znajdują się ponadto samoloty: TS-8 Bies, TS-11 Iskra, PZL-130 Orlik, PZL I-22 Iryda, An-26, MiG-23, Su-20, samolot Ił-2 (zachowały się trzy takie egzemplarze na świecie) oraz czołgi: polski rozpoznawczy Tankietka TKS, używany w roku 1939, T-34 z armatą 76 mm z roku 1942 i samochód pancerny Kubuś z Powstania Warszawskiego (Al. Jerozolimskie). Są tam również eksponaty artyleryjskie i broni palnej – w ich liczbie pistolet „VIS” z numerem fabrycznym 0003, seria prototypowa, produkowana w latach 1933-1934.
W Muzeum Wojska Polskiego obejrzeć można jedyny zachowany fragment rozebranego w roku 1917 pomnika Iwana Paskiewicza – metalową płytę z jego cokołu przedstawiającą szturm wojsk rosyjskich na Warszawę we wrześniu 1831 oraz drzwi wejściowe z wypalonym napisem Waffen SS, będące pamiątką z okresu okupacji, gdy w gmachu mieściły się magazyny SS.
Muzeum posiada 2 oddziały: Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej przy ul. Powsińskiej 13 i Muzeum Katyńskie przy ul. Dymińskiej 13. W muzeum działa też Muzealna Grupa Eksploracyjna zajmująca się poszukiwaniami militariów w terenie. Tworzą ją zatrudnieni w muzeum archeolodzy i historycy. Do ostatnich i największych sukcesów grupy należy pozyskanie broni ukrytej przez żołnierzy polskich w roku 1939 na terenie Łazienek Królewskich, przy pobliskiej ulicy Bagatela i ulicy Targowej na warszawskiej Pradze.
* * *
Muzeum Wojska Polskiego utworzono na skutek uprzednich starań Bronisława Gembarzewskiego, który w swoim memoriale stwierdził, że takowe muzeum powinno istnieć jako świątynia sławy wojennej ubiegłych pokoleń – sławy, której młode nasze wojsko powinno czuć się godnym spadkobiercą. Muzeum powinno też odzwierciedlać na podstawie zabytków całe życie wojskowe polskie...
Pierwszym dyrektorem Muzeum WP został jego projektodawca i autor programu płk Bronisław Gembarzewski, historyk wojskowości polskiej, artysta malarz, znawca sztuki, muzealnik z doświadczeniem w pracy w muzeach Francji i Szwajcarii (Rapperswil), a od roku 1916 roku dyrektor Muzeum Narodowego miasta Warszawy.
We wrześniu 1939 roku zabytki zgromadzono w 3 pomieszczeniach, a zajmujący muzeum Niemcy urządzili w salach magazyny sprzętu kwatermistrzowskiego Waffen SS. W czasie Powstania Warszawskiego budynek muzealny nie był areną walk, a po powstaniu znaczna część zbiorów, dzięki działalności prof. Stanisława Lorenza w ramach „akcji pruszkowskiej” została ewakuowana. Planową grabież zbiorów Muzeum Wojska rozpoczął już jesienią roku 1939 dr Peter Paulsen – SS Untersturmführer. Wyselekcjonował ponad 1,5 tys. najcenniejszych zabytków z okresu średniowiecza i renesansu, i ok. 2 tys. rycin, i wywiózł je do Krakowa, stolicy Generalnej Guberni. Wybraną broń myśliwską oraz orientalną wywieźli przedstawiciele Jagdmuseum z Monachium.
W chwili obecnej zbiory muzealne oceniane są na ponad 250 tys. eksponatów i są wciąż powiększane o nowe eksponaty. W muzeum działają także: archiwum ikonograficzne, biblioteka fachowa oraz specjalistyczne pracownie konserwacji zabytków – metalu, drewna, malarstwa, skóry i tkanin. Muzeum jest doskonałym zapleczem do pracy naukowej i konserwatorskiej.
Tekst i zdjęcia:
Leszek Wątróbski
