„Szóstka satanistów”
5 lutego 1985 roku w miasteczku Beatrice w Nebrasce termometr wskazywał minus 20 °Celsjusza. Ulice były opustoszałe po tym, jak mróz zapędził mieszkańców do domów. Nikt nie przypuszczał, że w jednym z nich, w mieszkaniu przy 212 Elm Street, rozgrywa się dramat, który wciągnie sześcioro niewinnych ludzi w spiralę kłamstw. Tak wiarygodnych, że zniszczą im życie. I okażą się dowodem, że prawda może być złudna jak ludzka pamięć.
Tamtego wieczoru przy Elm Street policjanci zastali scenę, która wprawiła ich w osłupienie. 68-letnia Helen Wilson leżała martwa na podłodze. Uduszona, ze związanymi rękoma. Ślady na jej ciele wskazywały na brutalny gwałt. „Jeden człowiek nie mógłby tego zrobić” – ocenił momentalnie detektyw Burt Searcey, weteran z 20-letnim stażem. Nigdy wcześniej nie widział czegoś podobnego w spokojnej Beatrice. Jego słowa stały się początkiem jednego z najgorszych błędów sądowych w historii Ameryki.
Zaczęto szukać grupy morderców. Pierwsza na celownik śledczych trafiła Ada JoAnn Taylor, 24-letnia alkoholiczka. „Wiemy, że tam byłaś. Im szybciej się przyznasz, tym lepiej dla ciebie” – oznajmił detektyw Sam Stevens podczas przesłuchania. Kobieta siedziała skulona na plastikowym krześle. Jej ręce drżały – nie tylko ze strachu, ale i z głodu alkoholowego. Po trzech godzinach przesłuchania zaczęła się załamywać. Po sześciu opowiedziała historię, która nigdy się nie wydarzyła. Po dziewięciu podała nazwiska pięciu wspólników zbrodni, której nie popełniła.
Przesłuchano wszystkich. Thomas Winslow, 22-letni bezrobotny, złamał się po pięciu godzinach. James Dean, miejscowy diler, wytrzymał całą noc, zanim się przyznał. Debra Shelden, matka trójki dzieci, też w końcu podpisała zeznania. A Kathy Gonzalez wiedziała już, że wszyscy przed nią się przyznali. „Jeśli wszyscy mówią, że tam byłam, to może rzeczywiście tam byłam?” – 20-latka zaczęła wątpić w siebie, uznając, że jej amnezję spowodowały narkotyki. I tylko Joseph White, 29-letni mechanik, trzymał się swojej wersji. „Nikogo nie zabiłem” – powtarzał do końca. Jego słowa utonęły jednak w morzu zeznań pozostałej piątki.
Podczas sensacyjnego procesu sala sądowa w Beatrice pękała w szwach. Media z całej Nebraski codziennie relacjonowały sprawę „szóstki satanistów”. Zarzucono im grupowe, rytualne morderstwo. Winslow, Taylor oraz White otrzymali wyroki dożywocia. Pozostała trójka od 10 do 50 lat więzienia. Sędzia Richard Hendricks, ogłaszając werdykt, oznajmił z triumfem: „Sprawiedliwość została wymierzona”.
Jak bardzo się mylił, okazało się dopiero po kilkudziesięciu latach.
Szokująca prawda
Ada JoAnn spędziła pierwsze lata kary w pojedynczej celi. Dla własnego bezpieczeństwa, gdyż w więzieniach nie tolerują zabójczyń emerytek. Codziennie o świcie budziła się z tym samym koszmarnym wyobrażeniem zbrodni, której nigdy nie popełniła, pytając samą siebie, jak mogła się do niej przyznać.
Thomas Winslow odwoływał się latami. Napisał setki listów do organizacji Innocence Project. Większość pozostawała bez odpowiedzi. Joseph White, który nigdy nie przyznał się do morderstwa, był traktowany w więzieniu jak kłamca. „Dalej udajesz niewinnego?” – drwili współwięźniowie. Z czasem sam zaczynał więc wątpić w swoją pamięć.
Nagle, choć dopiero po kilkudziesięciu latach, nastąpił przełom.
W 2008 roku laboratorium w Wirginii otrzymało do przebadania przy użyciu nowej technologii stare próbki DNA z miejsca zbrodni w Beatrice. Dr Sarah Mitchell, genetyk sądowy, długo i z niedowierzaniem wpatrywała się w wyniki analizy. Według nich materiał genetyczny znaleziony na ciele Helen Wilson nie należał do żadnej z sześciu osób skazanych za zbrodnię. Pasował za to do niejakiego Bruce’a Allena Smitha. Mężczyzny, który nigdy nie był nawet podejrzany. Mitchell sprawdziła wyniki trzy razy, zanim dotarła do niej szokująca prawda: od ponad 20 lat w więzieniu siedzą niewinni ludzie.
W 2009 roku na wolność wyszła Ada JoAnn Taylor. Miała 45 lat. W więzieniu spędziła całą młodość. Świat, który zastała, był jak obca planeta – komórki, Internet, GPS, płatność kartą. Była zdruzgotana. Thomas Winslow wyszedł tego samego dnia. Przy bramie czekał jego brat z bukietem kwiatów i łzami w oczach. Zabrakło tylko matki, która zmarła siedem lat wcześniej.
Joseph White siedział w celi w więzieniu stanowym w Lincoln, gdy zadzwonił jego adwokat. „DNA wykazało, że jesteś niewinny. Wszyscy jesteście niewinni” – oznajmił podniecony. White upuścił słuchawkę. Po 24 latach ktoś w końcu mu uwierzył. Jego radość przytłumiła momentalnie gorycz. „Straciliśmy najlepsze lata życia” – powiedział dziennikarzom.
28 milionów odszkodowania
W 2016 roku „Szóstce z Nebraski” przyznano rekordowe 28 milionów dolarów odszkodowania. Po 7,3 miliona dla każdego, kto spędził w więzieniu ponad 18 lat. James Dean dowiedział się o decyzji, prowadząc ciężarówkę przez autostradę I-80. Zjechał na pobocze i płakał przez pół godziny. Nie z radości, ale z żalu za wszystkim, co stracił. Kathy Gonzalez, która także otrzymała swoje odszkodowanie, zmarła już w lutym 2023 roku.
Ada JoAnn Taylor mieszka dziś w małym mieszkaniu w Omaha. Od 15 lat zadaje sobie codziennie to samo pytanie: „Dlaczego przyznałam do zbrodni, której nie popełniłam?”. Czy zadziałała manipulacyjna technika stosowana podczas przesłuchań, presja? Nie rozumie, jak mogła uwierzyć w kłamstwo o samej sobie.
Helen Wilson miałaby dziś 106 lat. Bruce Allen Smith, jej morderca, zmarł w 1992 roku jako wolny człowiek.
Joanna Tomaszewska
