Nocą, gdy Bugio pogrążona jest w ciemności, z jej skalistych płaskowyżów rozlega się tajemniczy dźwięk – coś pomiędzy zawodzeniem a śmiechem. To ptaki wychodzą ze swoich kryjówek. W ciemnościach migają smukłe sylwetki, błyskają skrzydła. Wiatr unosi ich wołanie daleko nad ocean. To głosy gatunku, którego pozostało zaledwie dwieście par na całym świecie. Wydają się kruche jak popiół, a jednak potrafią przetrwać tam, gdzie giną nawet największe stworzenia morza.
Dzieci wichru
Ich życie jest nieustanną podróżą. Nawałniki maderskie nie znają granic – spędzają większość życia na otwartym oceanie, między Afryką a Ameryką, tam, gdzie kończy się woda i zaczyna niebo. Ptaki te potrafią w kilka tygodni przemierzyć 12 tysięcy kilometrów, sunąc ponad falami niczym cienie. Na Bugio wracają tylko na krótki czas – by złożyć jaja w skalnych norach.
Czas ich lęgu przypada na sezon huraganów. Dla człowieka byłby to akt szaleństwa, dla nich – naturalny rytm życia. Bo to właśnie wtedy, gdy Atlantyk pieni się i huczy od gniewu, ocean otwiera dla nich swoje tajemnice. Burze mieszają głębiny, wyrzucając na powierzchnię to, co zwykle skryte jest w mroku: kalmary, ośmiornice, ryby-latarniowce. Dla ptaków to znak, że zaczyna się biesiada.
Nawałniki nie szukają spokoju. Kiedy czują, że w oddali rodzi się cyklon, lecą wprost ku niemu. Zbliżają się na nieprawdopodobne odległości – nawet 200 kilometrów od oka huraganu, tam, gdzie fale mają wysokość 8 metrów, a wiatr szarpie niebo jak płótno. To ich żywioł. Wlatują w sam środek powietrznego chaosu, by potem, gdy burza przesunie się dalej, ślizgać się po jej ogonie. Tam, w chłodnym śladzie po cyklonie, czeka je uczta życia.
Dynamiczne szybowanie
Jak to możliwe, że istoty tak lekkie, tak kruche, potrafią utrzymać się w wichrze? Tajemnica tkwi w ich budowie. Mają skrzydła długie i wąskie jak klinga, o niesamowicie wysokim współczynniku rozpiętości do masy. To daje im niemal nieograniczoną zdolność szybowania. Nie potrzebują siły – jedynie wiatru. Wykorzystują go z precyzją, jakby znały jego sekrety lepiej niż same chmury.
Ich lot to czysta poezja fizyki. Stosują technikę zwaną dynamicznym szybowaniem – przemieszczają się między warstwami powietrza o różnej prędkości i kierunku. Najpierw wznoszą się w górę, naprzeciw wiatrowi, zyskując wysokość. Potem spadają w dół, z wiatrem, jak surfer na fali. Zyskaną energię zamieniają w ruch – i tak bez końca, dzień po dniu, tysiąc po tysiącu kilometrów. Dzięki temu mogą podróżować przez ocean niemal bez machania skrzydłami. Dla nich paliwem są bryza i szkwał.
Nie lecą bez celu. Znają mapę Atlantyku lepiej niż kapitanowie dawnych żaglowców. Wyczuwają jego prądy, rozumieją rytm wiatru. Wiedzą, kiedy północny pasat przyniesie im drogę do Afryki, a kiedy południowy zachodni wiatr poniesie ich ku Karaibom. Żyją według kalendarza burz, którego stron nie zapisuje człowiek.
Na Bugio, wśród ostrych skał i zapachu soli, ich kolonie tętnią życiem tylko po zmroku. Dni spędzają pod ziemią, w norach wykopanych w wulkanicznym pyle. Dopiero nocą powietrze zaczyna drżeć od ich głosów. To dźwięk, którego nie sposób zapomnieć – jak chór duchów, rozmowa oceanu z niebem.
Z daleka można by pomyśleć, że wyspa śpiewa. Tak właśnie rodziły się morskie legendy – rybacy mawiali, że to głosy dusz żeglarzy zagubionych w burzach. Ale to nie duchy, lecz nawałniki, powracające z dalekich wypraw. Ich powrót zawsze zwiastuje zmianę – czasem nadejście deszczu, czasem początek nowego cyklonu.
Taniec z żywiołem
Kiedy huragan przetacza się nad oceanem, świat pod wodą staje na głowie. Ciepła woda z powierzchni zostaje zepchnięta w głąb, a z dna wynurzają się zimne, pełne życia prądy. W ich śladzie rodzi się cud – nagły, pulsujący zakwit fitoplanktonu. Za nim rusza cała armia drobnych stworzeń: zooplanktony, ryby, głowonogi. Ocean zamienia się w kipiący kocioł, w taniec życia i śmierci.
I właśnie wtedy pojawiają się one – nawałniki maderskie. Szybują nisko nad wodą, zerkając w głębiny, gdzie błyskają srebrne ciała ryb, a z mroku wynurzają się długie, miękkie cienie kalmarów. Zniżają lot, muskają fale, chwytają zdobycz. Dla nich huragan jest darem – chwilą, gdy natura rozkłada przed nimi swój stół.
Nie wszystkie ptaki mają ten przywilej. Dla wielu huragan oznacza zagładę. Zimą 2013 roku sztormy, które spustoszyły północno-wschodnie wybrzeża Atlantyku, wyrzuciły na brzeg dziesiątki tysięcy martwych ptaków. Nie zginęły od wiatru ani fal – lecz z głodu i wycieńczenia, zepchnięte z kursu, pozbawione pożywienia. Ocean nie miał dla nich litości.
Ale nawałniki z Bugio są inne. Wykorzystują siłę, która dla innych oznacza zgubę. Dla nich przetrwanie nie polega na ucieczce, lecz na współpracy z żywiołem. Nie walczą z burzą – pozwalają, by je uniosła.
Kiedy huragan nabiera mocy, a niebo pęka od błyskawic, one są już w drodze. Lekkie jak oddech, zwinne jak cień, suną po falach powietrza. Ich skrzydła przecinają ścianę deszczu, a smukłe sylwetki znikają we mgle. Lecą tam, gdzie nikt inny nie ma odwagi nawet spojrzeć.
W świecie, który drży przed gniewem natury, one uczą czegoś odwrotnego – że nawet w największym chaosie można znaleźć harmonię. Że życie nie polega na ucieczce, lecz na odwadze, by zatańczyć z żywiołem.
Monika Pawlak
