Dzięki wysiłkom Gail Tenzar oraz jej polsko-amerykańskich przyjaciół – Peggy Ciepiela-Siegel i Johna Sedlacka – postać artysty na trwałe wpisuje się w historię życia kulturalnego polsko-amerykańskiej społeczności. Wszystko zaczęło się od portretu dziadka, który w spadku otrzymała Peggy Cieplak-Siegel – określającej siebie, jako „Polkę z krwi i kości”. Peggy i jej mąż Elliot byli zaintrygowani rodzinnym portretem, który powstał w czasach Wielkiego Kryzysu.
Za fascynacją pojawiła się potrzeba odkrycia nie tylko historii jego powstania, ale też poznania losów artysty, który go stworzył. A gdy odkryli, że autorem obrazu był Florian Durzyński, rozpoczęli długie, pełne pasji poszukiwania — zagłębiali się w miejskie, szkolne i biblioteczne archiwa, wertowali pożółkłe strony dawnych gazet, rozmawiali z mieszkańcami pamiętającymi odległe czasy i odwiedzali miejsca, które niegdyś odwiedzał malarz.
W trakcie tych poszukiwań odkryli, że artysta był nie tylko portrecistą, lecz także twórcą wielkoformatowych malowideł ściennych, które do dziś można podziwiać w chicagowskich szkołach. A gdy w trakcie badań nad życiem i twórczością artysty pojawił się nowy, wojenny trop, do zespołu badaczy dołączył John Sedlacek; to jego dociekliwość sprawiła, że poznaliśmy mniej znaną część biografii malarza związaną ze służbą wojskową i tworzeniem murali na zamówienie armii amerykańskiej.
Siegelowie nie tylko zainteresowali swoimi odkryciami pisarkę Gail Tanzer, ale przekonali ją do napisania o życiu i sztuce tego niezwykłego twórcy. I była to decyzja w pełni uzasadniona. Gail Tanzer — była pracownica socjalna i nauczycielka historii sztuki, autorka serii powieści historycznych o wielkich twórcach, absolwentka Uniwersytetu Chicagowskiego — łączy w sobie umiejętność wnikliwego rozumienia ludzkich zachowań z pasją odkrywania artystów i ich dzieł.
Spotkanie z Gail Tanzer, autorką książki „Not an Ordinary Artist”, odbyło się 24 października w Dunning Branch Chicago Public Library i okazało się fascynującą podróżą w świat odkryć, archiwów i artystycznych tajemnic. Pisarka zdradziła kulisy powstawania swojej powieści inspirowanej prawdziwymi losami malarza, którego dorobek przez lata pozostawał niemal całkowicie zapomniany.
Wieczór autorski miał formę multimedialnej prezentacji – uczestnicy mogli zobaczyć fotokopie oryginalnych dokumentów, zdjęcia i listy, które nadały opowieści Gail Tanzer wyjątkową autentyczność i emocjonalną głębię ilustrujące życie polonii w Chicago w okresie międzywojennym.
Choć za życia artysta nie zyskał szerokiej sławy, jego prace pozostały trwałym świadectwem talentu i historii polskich imigrantów w Ameryce. Gail Tanzer, pisarka i historyk sztuki, przywróciła jego postać pamięci współczesnych czytelników, ukazując nie tylko jego malarskie dokonania, ale też wewnętrzny dramat człowieka, który przez całe życie poszukiwał swojego miejsca między Polską a Ameryką. Durzyński jest dziś coraz bardziej doceniany, jako jeden z ciekawszych przedstawicieli polskiej diaspory artystycznej XX wieku w Ameryce, którego sztuka łączyła talent z misją społeczną i doświadczeniem emigracyjnym. I jest to ciągle niedokończona opowieść, czego najlepszym dowodem jest fakt, iż część fotografii i dokumentów prezentowanych w czasie spotkania dotarła do autorki już po wydaniu książki.
Choć frekwencja na spotkaniu nie była wysoka — zapewne z powodu niefortunnego terminu, przypadającego w południe dnia roboczego, w piątek tuż przed weekendem, a także ograniczonej promocji wydarzenia — ci, którzy się pojawili, nie żałowali decyzji. Gail Tanzer zapowiedziała kolejne spotkania. Warto dodać, że w czerwcu br. gościło ją Muzeum Polskie w Ameryce.
Florian Durzyński w 1929 roku wyemigrował do Chicago, gdzie zamieszkał w okolicach Trójkąta Polonijnego, wówczas centrum życia społecznego i kulturalnego Polonii. Początkowo zajmował się malarstwem portretowym. W czasie Wielkiego Kryzysu Durzyński został zatrudniony w ramach rządowego programu Works Progress Administration (WPA), który wspierał artystów w czasie recesji angażując ich m.in. do malowaniu murali.
W tym okresie Durzyński tworzył monumentalne obrazy w szkołach publicznych Chicago. Jego prace, pełne narracji i symboliki, ukazujące sceny historyczne, społeczne i edukacyjne, stały się trwałym elementem miejskiego krajobrazu.
Odrestaurowane przez Chicago Conservation Center w ramach federal Art Project w 1999 murale należą do Chicago Public Schools (CPS). Aby zobaczyć je osobiście należy skontaktować się z dyrekcją danej szkoły; w niektórych przypadkach możliwy jest dostęp podczas wydarzeń publicznych (np. koncertów lub akademii w audytorium Chopin School)
W audytorium Szkoły im. Fryderyka Chopina przy 2440 W. Rice Street w Chicago znajdują się dwa monumentalne murale olejne na płótnie autorstwa Floriana Durzyńskiego. Jeden z nich, zatytułowany „Fryderyk Chopin”, ukazuje kompozytora pogrążonego w zadumie, podczas gdy korpus baletowy w różowych kostiumach tańczy do jego muzyki. Po drugiej stronie rozpościera się romantyczny pejzaż, który – jak się przypuszcza – symbolizuje ojczystą Polskę.
Drugi mural przedstawia amerykańskiego kompozytora Stephena Fostera w scenerii południa Stanów Zjednoczonych, w otoczeniu postaci śpiewających i tańczących do jego pieśni. Oba dzieła, wyróżniające się lekkością linii i bogactwem barw, należą do największych malowideł tego typu w szkołach publicznych Chicago i są przykładem artystycznej dojrzałości Durzyńskiego, który łączył w swojej twórczości poetyckość z edukacyjną misją.
Trzy murale „Amerykańska Młodzież”, znajdują się w Szkole Podstawowej im. Daniela Wentwortha, przy ul. S. Sangamon 6950 w Chicago i przedstawiają dzieci bawiące się na świeżym powietrzu w niezwykle stylizowanych sceneriach w trzech różnych okresach historycznych. Murale polskiego artysty znajdują się również w innych chicagowskich szkołach w John Harvard School, przy 7525 S. Harvard Ave, Laughlin Falconer School, 3020 N. Lamon, Newton Bateman School, 4220 N. Richmond oraz w Greenman School, 729 W Galena, w West Aurora.
Tekst i zdjęcia: Andrzej Moniuszko
Zdjęcia murali ze zbiorów autorki
