Reklama

PANDAS u dzieci – nagła zmiana zachowania, którą warto znać

PANDAS to skrót, który brzmi egzotycznie, ale opisuje zjawisko, o którym coraz częściej mówią zarówno lekarze, jak i rodzice: nagłe, gwałtowne zmiany w zachowaniu dziecka po infekcji paciorkowca, czyli na przykład po anginie. Dziecko, które jeszcze kilka dni temu funkcjonowało zwyczajnie, zaczyna mieć natrętne myśli, tiki, ogromny lęk, a czasem nawet regres w umiejętnościach. Najważniejsze słowo, które odróżnia PANDAS od typowych zaburzeń psychologicznych, to NAGLE. Nie „od kilku miesięcy”, lecz „z dnia na dzień”.

Katarzyna Pilewicz
11/13/2025 04:40 PM

PANDAS u dzieci – nagła zmiana zachowania, którą warto znać

Autor: Beata Brzemińska

Historia 8-letniego Antka

Aby zrozumieć, o co chodzi, spójrzmy na historię, którą zgłasza wielu rodziców.

Ośmioletni Antek wrócił ze szkoły lekko przeziębiony. Po dwóch dniach pediatra zdiagnozował anginę i rozpoczął leczenie antybiotykiem. Sama infekcja minęła szybko, ale wtedy stało się coś dziwnego. Zaledwie kilka dni po chorobie Antek zaczął wielokrotnie myć ręce, nawet kilkanaście razy w ciągu godziny. Bał się dotykać klamek, mówił, że „zarazki go skrzywdzą”. Pojawiły się tiki – nerwowe mruganie i potrząsanie głową. Nieoczekiwanie nie chciał spać sam, w nocy budził się z płaczem. A w szkole – problemy z koncentracją i pisaniem, jakby zapomniał, jak prowadzić zeszyt. Rodzice byli przerażeni, bo te zmiany pojawiły się niemal natychmiast, a syn zmienił się nie do poznania.

Psychologiczne zmiany

Choć PANDAS wiąże się z reakcją immunologiczną po infekcji, psychologiczny obraz jest bardzo wyraźny. Najczęstsze sygnały to nagły lęk, często o charakterze obsesyjnym, natrętne myśli i rytuały (np. mycie rąk, sprawdzanie), tiki, niekontrolowane ruchy lub dźwięki, np. mruganie, chrząkanie, duża drażliwość, „wybuchy”, czasem wręcz agresja, płaczliwość, trudności z koncentracją, pogorszenie wyników w szkole oraz regres behawioralny czyli cofnięcie się do wcześniejszych etapów rozwoju emocjonalnego lub intelektualnego – trudności z pisaniem, moczenie nocne, potrzeba spania z rodzicem, lęk separacyjny. Ważne jest, że zmiana zachowań dziecka przychodzi nagle, bez sygnałów ostrzegawczych. Tak jakby w ciągu nocy zmieniła się osobowość dziecka.

Pamiętaj, że dziecko nie udaje. Ono naprawdę przeżywa ogromny stres. I równie wielką udrękę przeżywa rodzina.

Co mówią badania?

Badania nad PANDAS i szerszym PANS wciąż trwają. To wciąż dość kontrowersyjny temat, dlatego tak ważna jest współpraca z różnymi specjalistami. Jeśli dziecko niedawno przeszło infekcję i nagle zmieniło swoje zachowanie, koniecznie o tym wspomnij pediatrze. Leczenie infekcji (np. antybiotyk przy potwierdzonej anginie) często łagodzi objawy, a psychoterapia i praca z rodziną są konieczne, bo objawy często mają charakter neuropsychiatryczny i poważnie wpływają na funkcjonowanie dziecka. Przy wczesnej diagnozie i odpowiednim leczeniu wiele dzieci wraca do pełnego zdrowia. Jednakże w niektórych przypadkach objawy mogą nawracać przy kolejnych infekcjach. Regularna opieka medyczna i ścisłe monitorowanie stanu zdrowia dziecka są kluczowe.
PANDAS to złożony zespół autoimmunologiczny, mimo że objawy mogą być przerażające dla rodziców i opiekunów, odpowiednia opieka medyczna daje dużą szansę na powrót dziecka do normalnego funkcjonowania. Jeśli podejrzewasz PANDAS u swojego dziecka, skontaktuj się z lekarzem i rozpocznij odpowiednie leczenie jak najszybciej.

Najważniejsze przesłanie

Jeśli dziecko zmienia się „w ciągu jednej nocy”, rodzice nie mogą zakładać, że „to minie samo”. Szybka reakcja i współpraca pediatry, psychologa oraz psychiatry znacząco zwiększają szansę na poprawę. Dla wielu dzieci właściwa diagnoza i leczenie pozwalają stopniowo wrócić do normalności. A dla rodziców to przypomnienie, że warto być uważnym i nie bagatelizować nagłych, drastycznych zmian w zachowaniu swojej pociechy. Bo czasem jedna infekcja może wywołać burzę – ale dzięki wczesnej pomocy burza ta może stosunkowo szybko minąć.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.