Gdy dokuczają zatoki

Kaszel, kichanie, zmęczenie, bóle całego ciała to klasyczne objawy przeziębienia. W takich przypadkach idziemy zazwyczaj do Walgreensa czy Osco i nabywamy środki usuwające te symptomy. Nagle jednak okazuje się, że leki nie pomagają, a my zaczynamy odczuwać bardzo silny ból głowy. Nieodzowna staje się wizyta u lekarza. Ten, po przeprowadzeniu wywiadu i zbadaniu czoła i twarzy, a być może wykonaniu prześwietlenia rentgenowskiego zatok, stawia złowrogo brzmiącą diagnozę: zapalenie zatok.

Rodzaje zatok i objawy stanu zapalnego

Zatoki to płytkie przestrzenie w obrębie niektórych kości czaszki, które są wypełnione powietrzem i wysłane błoną śluzową, stanowiącą dalszy ciąg błony śluzowej jamy nosowej. Wyróżniamy zatoki: szczękowe, sitowe – zlokalizowane blisko kącików wewnętrznych oczu i przewodów łzowych, czołowe i klinową – leży za tylną ścianką nosa.

Ze światłem jamy nosowej zatoki łączą drobne otwory, tzw. ujścia. Ze wględu na niewielkie średnice ujść obrzęk wyściełającej je błony śluzowej może prowadzić do zatkania, a co za tym idzie, do utrudnienia lub wręcz uniemożliwienia wentylacji i/lub odpływu wydzieliny z zatok. Zalegająca wydzielina jest znakomitym podłożem do rozwoju bakterii. Dodatkowo, unieruchomiony płyn wraz z powietrzem uciska ściany zatok, powodując uciążliwy ból, który jest głównym objawem zapalenia (sinusitis).

Medycyna rozróżnia:

– ostre zapalenie zatok, które trwa do czterech tygodni (początek choroby jest nagły i związany z nieżytem błony śluzowej nosa);

– podostre zapalenie zatok, które trwa od czterech tygodni do trzech miesięcy (objawy miejscowe są mniej nasilone);

– przewlekłe zapalenie zatok, które zazwyczaj trwa dłużej niż trzy miesiące (objawy choroby są znacznie mniej nasilone, mało charakterystyczne, o nietypowym umiejscowieniu i zazwyczaj przebiegają w sposób łagodny).

Typowym objawem problemu związanego z zatokami jest ból głowy po przebudzeniu się. Jego lokalizacja zależy od tego, które zatoki zostały zainfekowane. Ból przy dotyku czoła może oznaczać zapalenie zatoki czołowej. Infekcja w zatokach szczękowych może powodować ból górnej szczęki i zębów oraz policzków przy dotyku. Problem w zatokach sitowych może objawiać się opuchlizną powiek i tkanki wokół oczu, a także bólem między oczami. Może również wywoływać ból przy dotyku boków nosa, utratę powonienia i zaatkany nos. Infekcja w zatoce klinowej może wywoływać bóle uszu, szyi i silnego bólu czubka głowy.

Większość ludzi ze zdiagnozowanym zapaleniem zatok miewa jednak ból w kilku miejscach, a symptomy zazwyczaj nie pokazują wyraźnie, które zatoki są zainfekowane.

Innymi objawami zapalenia zatok są: gorączka, ogólne osłabienie, zmęczenie, kaszel, który może przybierać na sile nocą, katar i zatkany nos. Dodatkowo, spływanie śluzu z zatoki klinowej lub innych zatok do gardła może powodować ból tego ostatniego.

Poważne konsekwencje nieleczenia zatok

Zapalenie zatok, zwłaszcza przewlekłe, łatwo zbagatelizować, bo dolegliwości nie pojawiają się ciągle. Są okresy, kiedy nie występują żadne niepokojące objawy (wtedy czujemy się dobrze). W tym czasie jednak choroba nadal się rozwija. A długotrwałe zapalenie błony śluzowej zatok może doprowadzić do tworzenia się w niej blizn, zrostów, a nawet polipów. Niekiedy są one tak duże, że całkowicie blokują ujście do nosa.

Poza tym nieleczone zapalenie zatok może prowadzić do ropnia oczodołu, zapalnego obrzęku powiek, pozagałkowego zapalenia nerwu wzrokowego. Choremu może grozić zapalenie opon mózgowych lub ropień mózgu. Dlatego nie wolno przedłużać samodzielnego leczenia zapalenia zatok. Gdy objawy się utrzymują po pięciu dniach lub powróciły po chwilowej poprawie, trzeba koniecznie udać się do lekarza.

Należy zdać sobie sprawę, że nie każda osoba, u której występują opisane wcześniej symptomy, ma zapalenie zatok. Może to jednak stwierdzić tylko lekarz. Stan pacjenta ocenia on na podstawie wywiadu, kiedy to ustala, jakie są objawy choroby i kiedy występują. Kolejnym etapem jest całkowicie bezbolesne badanie endoskopowe, które polega na wprowadzeniu przez nos przyrządu optycznego i obejrzeniu zatok na monitorze. Wykonuje się również rynometrię, czyli pomiar przepływu powietrza przez nos. Jeśli choroba nawraca przynajmniej cztery razy w roku, zaleca się wykonanie tomografii komputerowej.

Najczęstszą przyczyną na-wracającego zapalenia zatok są wady w ich budowie. Wtedy jedynym sposobem na pozbycie się choroby raz na zawsze jest operacja korygująca – funkcjonalna endoskopowa operacja zatok (FESS). Polega ona na poszerzeniu naturalnych ujść zatok. Dzięki temu wydzielina nie zalega w zatokach i nie rozwija się w nich stan zapalny.

Jak uniknąć zapalenia zatok

1. Minimalizować infekcje układu oddechowego:

– wzmacniać odporność poprzez dobre odżywianie, ćwiczenia, wysypianie się;

– często myć ręce;

– poddawać się dorocznym szczepieniom przeciw grypie;

– unikać klimatyzacji, bo jest ona źródłem wirusów i grzybów, które zatokom szkodzą, a także wysusza powietrze w pomieszczeniach, w których przebywamy;

– zimą nosić czapkę nasuniętą na czoło.

2. Utrzymywać śluz w stanie płynnym (gęsty śluz, którego rzęski w błonie śluzowej nie są w stanie przesuwać, gromadzi się w zatokach, kreując idealną pożywkę dla drobnoustrojów, a tym samym dla infekcji);

– unikać dymu z papierosów i zanieczyszczeń powietrza – zarówno jedno, jak drugie niszczy rzęski błony śluzowej, uniemożliwiając efektywne usuwanie śluzu;

– nawilżać powietrze w mieszkaniu;

– gdy pojawi się ucisk w zatokach. robić mokre i ciepłe okłady na twarz;

– pić dużo płynów, by dobrze nawilżać cały organizm, z zatokami włącznie; unikać alkoholu i kofeiny, które organizm odwadniają;

– robić "parówki": nakrytą ręcznikiem głowę pochylić nad naczyniem z parującą gorącą wodą (można dodać do wody kilka kropli olejków aromatycznych, w tym eukaliptusowego, świerkowego itp.) i oddychać głęboko przez nos;

– nawilżać nos wodą morską;

– stosować do środka nosa żele nawilżające, najlepsze są takie, które zawierają wyciąg z eukaliptusa, mięty, goździka.

3. Dbać o zęby, leczyć wszystkie ubytki. Stan zapalny zęba może się przenieść na zatoki.

4. Przepłukiwać regularnie nos i zatoki przy pomocy roztworu solnego wody. Taki roztwór obkurcza obrzęk błony śluzowej, poprawia przepływ powietrza i udrażnia zatoki. Nos można przepłukiwać używając tzw. neti pot (można kupić w Target, Walgreens czy Osco).