Zakrzepica u podróżnych

Żeby zdrowym być

Sezon wakacyjny to, oczywiście, podróże. Te, które trwają wiele godzin są dużym obciążeniem dla organizmu. Długotrwałe unieruchomienie w pozycji siedzącej może prowadzić do rozwoju zakrzepicy żył głębokich, której poważną konsekwencją jest zatorowość płucna. Może ona prowadzić do nagłego zgonu.

Zakrzepica związana z długotrwałymi podróżami jest określana przez naukowców jako economy class syndrome, czyli zespół klasy ekonomicznej. Klasa ekonomiczna symbolizuje tu niewygodne warunki podróżowania i brak miejsca umożliwiającego swobodne poruszanie się (samochód, pociąg i samolot). Gdy chodzimy, nasze stopy działają jak pompa, która pomaga wtłaczać krew z najniższych partii naszego ciała do naczyń żylnych. Podczas długiego siedzenia w jednej pozycji bez ruchu nie tylko nie pracuja owa pompa, ale dochodzi do ucisku na tylną powierzchnię ud oraz doły podkolanowe, a w rezultacie do zwiększenia ciśnienia w tkankach. Powoduje to zwolnienie przepływu krwi i jej zastój w żyłach głębokich kończyn dolnych (pojawiają się obrzęki w okolicach kostek). W konsekwencji może to doprowadzić do powstania płynnych złogów. W niektórych przypadkach może dojść do powstania skrzepu na ściance żyły. Zjawisko to nazwane jest skrzepliną i prowadzi do powstania zakrzepicy, która jeszcze bardziej utrudnia przepływ krwi. Poważny stan wywiązuje się wtedy, gdy część skrzepu ulegnie oderwaniu i zaczyna się przemieszczać wraz z prądem krwi. W momencie natrafienia na zwężenie w naczyniu, zaczopowuje się, uniemożliwiając cyrkulację krwi. Dochodzi do zastoju, zapalenia i obrzęku, a w konsekwencji do zmniejszenia wydolności pracy serca.

Może się zdarzyć, że skrzep przedostanie się z naczyń żylnych do tętnicy płucnej i albo znacznie zwęzi jej światło, albo ją zatka. W tym przypadku mówimy o zatorze płucnym. Jego następstwa zależą od liczby i wielkości tętnic płucnych, które uległy zaczopowaniu. W wyjątkowych sytuacjach może dojść do nagłego zatrzymania pracy serca i zgonu.

Sygnały alarmowe

Czujność osoby podróżującej powinny wzbudzić następujące objawy:

• ostry przeszywający ból w podudziu bądź w podudziach obydwu nóg,

• zaczerwienienie,

• zwiększone ucieplenie,

• obrzęk,

• ból kończyn.

Wystąpienie zatoru płu-cnego można podejrzewać, gdy pojawią się objawy takie, jak:

• duszność,

• przyspieszenie oddechu,

• sinica lub zblednięcie skóry,

• kaszel, czasami z krwiopluciem,

• przyspieszenie tętna,

• obniżenie ciśnienia tętniczego,

• bardzo silny ból za mostkiem,

• zimne poty,

• pobudzenie ruchowe,

• niepokój.

Czynniki ryzyka

Nie wszyscy są narażeni na rozwój zakrzepicy żył głębokich w jednakowym stopniu. Zależy on od obecności czynników ryzyka, do których zalicza się:

• wiek: ryzyko rośnie po 60. roku życia,

• otyłość,

• ciąża,

• niewydolność serca,

• choroby zapalne jelit,

• choroby krwi powodujące zaburzenia jej krzepliwości,

• nowotwory,

• przebyta w przeszłości zakrzepica żył głębokich,

• stosowanie tabletek antykoncepcyjnych,

• palenie papierosów,

• niedawno przebyta operacja,

• dziedziczne obciążenie zaburzeniem krzepliwości krwi.

Środki zapobiegawcze

Zakrzepicy można zapobiegać, stosując się do kilku prostych zasad:

• wybierać odpowiedni strój, tzn. luźny i wygodny, który nie będzie uciskał kończyn dolnych ani talii,

• zakładać na czas podróży rajstopy lub choćby podkolanówki uciskowe (znacząco zmniejszają zastój płynów w nogach), które w przypadku osób z grupy szczególnego ryzyka powinny zostać dopasowane indywidualnie,

• w trakcie długiej podróży jak najwięcej się ruszać: co jakiś czas pospacerować, wykonać kilka prostych ćwiczeń, a siedząc możliwie często napinać mięśnie podudzi oraz unosić pięty i wspinać się na palce, tak aby pracowały mięśnie łydek,

• pić dużo płynów (bez alkoholu); jest to szczególne istotne podczas lotu samolotem, bowiem w kabinie powietrze jest suche,

• ograniczyć spożycie alkoholu,

• zrezygnować z zażywania tabletek nasennych i uspokajających,

• osoby szczególnie zagrożone powinny skonsultować się przed długą podróżą z lekarzem prowadzącym; w takich przypadkach koniecznie jest zapobiegawcze przyjęcie leku, który zapobiegnie powstaniu skrzepu; najczęściej jest to heparyna drobnocząsteczkowa podawana w zastrzyku.