Elżbieta Baumgartner
Emocje kontra rozsądek
Pomaganie rodzinie to jedna z podstawowych wartości w polskiej kulturze. Jednak pieniądze potrafią skomplikować nawet najbliższe relacje. Niewypowiedziane oczekiwania, nieporozumienia co do terminów spłaty czy brak formalności mogą prowadzić do trwałych konfliktów.
Dlatego kluczowe pytanie brzmi: czy jesteś gotów na to, że pożyczonych pieniędzy możesz nigdy nie odzyskać? Jeśli odpowiedź brzmi „nie”, warto rozważyć inne formy pomocy – na przykład jednorazowy prezent lub wsparcie rzeczowe.
Pożyczka na procent
Od 2025 roku IRS wymaga, by pożyczki powyżej 10,000 dol. miały oprocentowanie nie niższe niż tzw. Applicable Federal Rate (AFR). IRS publikuje AFR co miesiąc na Internecie: https://www.irs.gov/applicable-federal-rates. Pożyczkodawca powinien otrzymane odsetki zgłosić na swojej podatkowej deklaracji i zapłacić należny podatek dochodowy.
Jeżeli pożyczka jest na procent niższy od AFR, to IRS traktuje odsetki, z których zrezygnowaliśmy, jako darowiznę. Na przykład, pożyczamy synowi 100,000 dol. na 1 proc., a bieżąca minimalna stawka jest np. 4.6 proc. Od 3.6 proc. w skali rocznej, czyli od 3,600 dol. (3.6 proc. od 100,000), grozi podatek od darowizn (czytaj dalej).
Pożyczka czy darowizna – różnice prawne i podatkowe
Jeśli zdecydujesz się na pożyczkę, musisz mieć świadomość, że z punktu widzenia prawa w USA każda nieoprocentowana lub zbyt nisko oprocentowana pożyczka może być potraktowana przez IRS jako darowizna. IRS wymaga, by pożyczki między osobami fizycznymi miały „afirmatywną strukturę” – czyli były udokumentowane, miały określone oprocentowanie, harmonogram spłat i podpisaną umowę.
Jeśli pożyczysz siostrze $20,000 bez odsetek, IRS może uznać, że „podarowałeś” jej równowartość należnych odsetek — a to może oznaczać konieczność zgłoszenia darowizny i ewentualnego zapłacenia podatku od darowizn.
Darowizny również podlegają przepisom podatkowym. W 2025 roku możesz przekazać każdej osobie do 19,000 dol. rocznie bez konieczności zgłaszania tego do IRS. Jeśli dasz więcej, musisz do swojego rozliczenia podatkowego dołożyć formularz IRS Form 709 i odliczyć nadwyżkę od swojego lifetime exemption, który do 2025 roku wynosi ok. 13.6 miliona dolarów, ale może zostać zmniejszony. Innymi słowy, nie martw się podatkami od darowizny, jeżeli nie jesteś multimilionerem.
Umowa to nie brak zaufania
IRS domaga się, by umowa pożyczkowa została sporządzona na piśmie i podpisana. Przygotowanie umowy pożyczkowej nie oznacza braku zaufania – wręcz przeciwnie, to oznaka szacunku wobec drugiej osoby i chęci uniknięcia nieporozumień. W umowie powinny znaleźć się: imiona i nazwiska obu stron, kwota pożyczki, oprocentowanie (przynajmniej minimalne wymagane przez IRS), harmonogram spłat, forma spłat (przelew, gotówka, czek), termin zakończenia spłat, zapis o konsekwencjach niespłacenia pożyczki
Umowę można sporządzić samodzielnie, skorzystać z wzorców na Internecie, lub skorzystać z usług prawnika. Dla większych kwot warto ją także notarialnie potwierdzić.
Kiedy pożyczka ma sens?
Zastanów się, w jakiej sytuacji znajduje się pożyczkobiorca i jaki ma plan na spłatę długu. Jeśli ktoś stracił pracę, ale ma wysokie kwalifikacje i aktywnie szuka zatrudnienia, pożyczka może być sensownym rozwiązaniem. Jeśli jednak bliski ma historię złego zarządzania pieniędzmi i nie wykazuje inicjatywy poprawy, pomoc w formie pożyczki może tylko pogłębić jego problemy — i stworzyć twoje.
Pożyczka może natomiast być dobrym rozwiązaniem, gdy osoba bliska potrzebuje np. wkładu własnego na zakup domu czy sfinansowania edukacji — czyli inwestycji, które zwiększają jej potencjał zarobkowy w przyszłości.
Emocjonalna cena niewypłacalności
Jednym z największych zagrożeń związanych z rodzinnymi pożyczkami nie jest utrata pieniędzy — tylko zniszczenie relacji. Jeśli twój brat nie będzie w stanie oddać pieniędzy, czy nadal będziecie utrzymywać serdeczny kontakt? Czy będziesz żywić urazę? Czy wspólne święta przestaną być przyjemnością?
Z tego względu wielu doradców finansowych radzi, by kierować się prostą zasadą: pożycz tylko tyle, ile jesteś gotów stracić bez żalu. Jeśli kwota, o którą bliski prosi, przekracza twoją komfortową granicę — powiedz „nie” lub zaproponuj mniejszą pomoc.
Alternatywa: podaruj, ale z głową
Zamiast udzielać pożyczki, czasem lepiej po prostu przekazać bliskiemu darowiznę. Jest to prostsze podatkowo (o ile mieścisz się w rocznych limitach), mniej stresujące emocjonalnie i nie wymaga przyszłego rozliczania się. Możesz też ustalić własne warunki — np. „pomogę ci z czynszem w tym miesiącu, ale proszę, byś poszukał pomocy doradcy finansowego”.
Jeśli masz większy majątek i chcesz regularnie wspierać rodzinę, warto porozmawiać z doradcą podatkowym o strategiach długoterminowego przekazywania majątku bez podatków, fundusze powiernicze czy wspólne inwestycje.
Kiedy powiedzieć „nie”?
Nie każdy prośba o pożyczkę powinna kończyć się twoją pomocą. Zastanów się: czy ta osoba prosiła cię o pomoc już wcześniej? Czy masz wrażenie, że traktuje cię jak bank? Czy sam nie masz obecnie zobowiązań, które są dla ciebie priorytetowe (np. kredyt hipoteczny, edukacja dzieci, oszczędności na emeryturę)?
Odmowa może też być formą troski. Czasami zmuszenie kogoś do samodzielnego rozwiązania problemów finansowych jest bardziej pomocne niż kolejna kroplówka z pieniędzmi.
Podsumowanie
Pożyczanie pieniędzy rodzinie to nie tylko akt zaufania, ale też decyzja finansowa i emocjonalna. Warto dobrze przemyśleć, czy traktujesz taką pomoc jako pożyczkę z konkretnymi warunkami, czy bezzwrotny prezent. Ustal zasady, spisz umowę, miej świadomość skutków podatkowych i przede wszystkim — chroń relacje rodzinne przed konfliktami o pieniądze.
Nie bój się powiedzieć „nie” – czasem to właśnie najrozsądniejsza i najuczciwsza odpowiedź.
Elżbieta Baumgartner
nie jest prawnikiem, a artykuł ten nie powinien być uważany za poradę prawną. Jest autorką wielu książek-poradników, m.in. „Jak chować pieniądze przed fiskusem”, „Jak kupić dom mądrze i nie przepłacić”, „Podręcznik właściciela domu”. Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave. w Chicago, albo w wersji elektronicznej bezpośrednio od wydawcy, Poradnik Sukces, www.poradniksukces.com, tel. 1-718-224-3492.
www.poradniksukces.com
