Rada Miasta Chicago w środę, 18 czerwca w ostatecznym głosowaniu zatwierdziła nadanie statusu zabytku (Landmark) kościołowi św. Wojciecha przy 1650 W. 17th Street w dzielnicy Pilsen. Radny Ray Lopez z 15 okręgu był jedynym, który głosował przeciwko rozporządzeniu. Dzień wcześniej, 17 czerwca projekt po poprawkach zatwierdziła miejska komisja ds. zagospodarowania przestrzennego (Committee on Zoning, Landmarks and Buildings Standards).
Trwały status zabytku dla kościoła św. Wojciecha, zbudowanego w 1912 r. przez polskich imigrantów, chroni budynek przed wyburzeniem i ogranicza zmiany, jakie mogą być dokonane w jego wyglądzie zewnętrznym, lecz nie chroni go przed sprzedażą. Właścicielem kompleksu budynków na powierzchni 2,1 akra jest Archidiecezja Chicagowska.
Obecnie zainteresowany nabyciem kompleksu budynków dawnego kościoła św. Wojciecha jest chrześcijański kościół bezwyznaniowy The People Church. Aktualnie liderzy kościoła wynajmują przestrzeń na niedzielne nabożeństwa w liceum im. Roberto Clemente w chicagowskiej dzielnicy Humboldt Park.
Podczas spotkania dzielnicowego zorganizowanego 10 czerwca potencjalny nabywca proponował odrestaurowanie budynku kościoła i popierał zachowanie go jako zabytek, lecz nie pozostałych budynków parafialnych, na miejscu których miałby powstać dom kultury oraz centrum dla młodzieży. W planach zagospodarowania nowych budynków jest przestrzeń artystyczna, eventowa, biurowa, klasy, małe audytorium i kawiarnia.
Wcześniej inicjatywa nadania statusu zabytku kościołowi św. Wojciecha przeszła już szereg kroków w wielofazowym miejskim procesie, a budynki zyskały wstępny status zabytku, jednak ostateczne głosowanie było odroczone jesienią ub. roku. W ostatnim tygodniu czerwca upływał termin ostatecznego głosowania. Gdyby Rada Miasta nie podjęła żadnych kroków, cały kompleks automatycznie stałby się zabytkiem.
Zmieniony w ostatniej chwili projekt rozporządzenia, z usunięciem przykościelnych budynków, to zdaniem obrońców kościoła św. Wojciecha dowód na zakulisowe układy archidiecezji z pominięciem wieloletniej walki potomków imigrantów, którzy zbudowali kościół. Jednak zmieniony projekt zyskał poparcie Preservation Chicago, głównej organizacji zajmującej się ochroną zabytków w Chicago, miejscowego radnego Byrona Sigcho-Lopeza z 25 okręgu miejskiego, archidiecezji oraz części mieszkańców, którzy nazwali kompromisem ostateczny projekt rozporządzenia.
Obrońcy kościoła św. Wojciecha – członkowie grupy Society of St. Adalbert, w tym byli polscy parafianie – chcą, aby wszystkie budynki na terenie kampusu byłego kościoła zostały uznane za zabytki i sprzeciwiają się propozycjom potencjalnego nabywcy, The Peoples Church. Chcą sami kupić budynki, przywrócić ich katolicki charakter, a w dawnym zakonie stworzyć dom rekolekcyjny, który ma generować zysk. Uważają także, że niedawny wybór pochodzącego z Chicago papieża przyciągnie do miasta turystykę religijną.
Przewodnicząca Society of St. Adalbert, Julie Sawicki, która pracuje jako pośrednik handlu nieruchomościam, powiedziała mediom, że choć grupa popiera objęcie kościoła statusem zabytku, nie przestanie walczyć o tę samą ochronę dla przykościelnych budynków i zachowanie ich katolickiego charakteru z poszanowaniem wkładu polskich imigrantów w jego budowę.
Walka o ocalenie kościoła św. Wojciecha toczyła się od 2016 r. Ostatnia msza święta została tam odprawiona w lipcu 2019 r. W tym samym miesiącu wymagający kosztownego remontu kościół został dekonsekrowany.
Dotychczasowe próby sprzedaży kościoła przez archidiecezję nie powiodły się. Rozpadł się zarówno kontrakt z Chicago Academy of Music, jak i z co najmniej dwoma deweloperami. Nadanie budynkowi świątyni statusu zabytku nie jest w stanie odwrócić dekonsekracji kościoła, ale ma uchronić go przed rozbiórką. Posesja kościelna znajduje się niedaleko centrum miasta, w przechodzącej gentryfikację dzielnicy Pilsen, gdzie ceny nieruchomości idą w górę.
Kościół pw. św. Wojciecha uchodzi za architektoniczną perłę. Parafia została założona w 1874 r. przez polskich imigrantów, a budynek obecnego kościoła powstał w 1912 r. Wnętrze świątyni wyrzeźbiono w 35 tonach szlachetnego marmuru. Kościół zwieńczono dwiema 185-stopowymi (56-metrowymi) wieżami, na wzór rzymskiej Bazyliki Świętego Pawła za Murami. Polscy historycy sztuki zaliczyli kościół do grupy najpiękniejszych i najbardziej cennych obiektów sakralnych w USA.
Joanna Marszałek
j.marszalek@zwiazkowy.com