Redakcja
Gdzie Polak Polakowi bratem
Wielki Chrystus na ścianie kościoła św. Trójcy w Chicago ma po swej lewicy budynek, który na pewno nie jest arcydziełem architektury (raczej przypomina jakiś magazyn), lecz z pewnością zajmuje ważne miejsce w życiu chicagowskiej Polonii. W budynku tym mieści się bowiem nie tylko polska szkoła, ale na trzecim piętrze, pod numerem 312, ma również swą siedzibę Stowarzyszenie Emigracji Polskiej, gdzie każdy rodak – czy jest to stary Polonus, czy świeżutka emigrantka znad Wisły – jest witany z otwartymi ramionami. Pani Teresa częstuje gości kawą i ciasteczkami, a pan Andrzej, prezes Stowarzyszenia, pyta: Jak możemy Państwu pomóc?
Właśnie ta chęć niesienia pomocy rodakom skłoniła chicagowską Polonię do zorganizowania się przed ponad 60 laty. Był rok 1948 i do Chicago napływali masowo, głównie z Anglii, zdemobilizowani polscy żołnierze wraz z rodzinami. W czerwcu 1948 roku, w mieszkaniu państwa Kwoków, grupa Polonusów, z inicjatywy pana Jana Bieżanowskiego, powołała do życia ochotniczy komitet pomocy polskim emigrantom. Zebrano 60 dolarów na cele administracyjne i... tak to się zaczęło. Gdy okazało się, że inna grupa społeczników utworzyła podobny komitet, obie organizacje połączyły się i 11 listopada 1949 r. powstało oficjalnie Stowarzyszenie Samopomocy Nowej Emigracji Polskiej (SSNEP) w Chicago.
Nowe Stowarzyszenie otrzymało ze Związku Narodowego Polskiego maszynę do pisania, a potem także własny lokal pod adresem 1507 W. Division Street. Członkowie SSNEP pomagali przybywającym z Europy rodakom znaleźć mieszkanie i pracę, wypełniać różne formularze, organizowali naukę angielskiego. Ważnym zadaniem była pomoc w łączeniu rodzin, odnajdywaniu krewnych, których wojna rozrzuciła po świecie. Gdy zbliżało się Boże Narodzenie, przygotowywano kosze z żywnością dla ubogich polskich rodzin i przypominano św. Mikołajowi, by rozdał prezenty dzieciom w siedzibie Stowarzyszenia.
Lokal przy Division Street stał się enklawą polskości, gdzie emigranci mogli odpocząć od stresów dziwnego i nie zawsze przyjaznego Nowego Swiata. 1 marca 1950 r. uchwalono statut SSNEP. Jego §1. stwierdza: “Stowarzyszenie zrzesza nowych emigrantów, Polaków, którzy przybyli do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej w związku z wypadkami wywołanymi przez II wojnę światową, dla niesienia sobie wzajemnej pomocy pod względem ideowym i materialnym oraz dla działalności kulturalnej i społecznej.” Utworzono Fundusz Zapomogowy, na który składały się początkowo: kwota zawiązkowa – 100 dolarów, 1/5 składek członkowskich, 1/10 dochodów niestałych, datki i dochody z imprez na cele funduszu.
27 września 1950 roku – którą to datę uważa się za formalny początek istnienia organizacji – Stowarzyszenie Samopomocy Nowej Emigracji Polskiej w Chicago zostało zarejestrowane w biurze Sekretarza Stanu Illinois, Edwarda Barretta jako organizacja nie nastawiona na zysk (not for profit). Na walnym zebraniu 17 lutego 1951 r. przedstawiono wyniki działalności Stowarzyszenia w okresie sprawozdawczym:
– Udzielono zapomóg zwrotnych i bezzwrotnych na sumę $531.00.
– 287 osobom ułatwiono znalezienie pracy.
– 103 osobom – znalezienie mieszkania.
– Uzyskano 330 gwarancji dla wysiedleńców z Niemiec i W. Brytanii oraz wpłacono do Komitetu Rozsiedlenia $800.00, a do pierwszego występu przygotował się Chór Stowarzyszenia...
W sprawozdaniu za okres od 15 lutego 1952 r. do 29 marca 1953 r. czytamy:
– Udzielono 2451 informacji dotyczących różnych spraw, w tym: imigracyjnych, zmiany adresu, załatwienia pierwszych dokumentów i porad prawnych.
– Wyszukano pracę w 25 przypadkach, a w 138 polecono do pracy...
– Załatwiono 3 prawa pobytu w Stanach Zjednoczonych, uzyskano 7 ulgowych umieszczeń w szpitalach i dwa razy zniżkowe pogrzeby. Udało się sprowadzić jedną rodzinę wyzyskiwaną na farmie na Florydzie...
Pod koniec 1953 roku Stowarzyszenie osięgnęło rekordową liczbę 1297 zarejestrowanych członków.
Później było ich coraz mniej, w miarę jak powojenni emigranci zapuszczali korzenie w amerykańskiej rzeczywistości, nie potrzebowali już pomocy i występowali ze Stowarzyszenia. Mimo że składka członkowska wynosiła tylko 25 centów na miesiąc (w 1969 r. podwyższono ją do 6 dolarów rocznie), SSNEP wysyłało paczki z odzieżą i lekami do Polski, opiekowało się Polakami przebywającymi ciągle w obozie Ingolstadt w Niemczech, a w 1966 r. zorganizowało w Chicago obchody polskiego Millenium.
Gdy pod koniec lat 70. załamała się PRL-owska gospodarka, Stowarzyszenie skoncentrowało się na udzielaniu pomocy rodakom w kraju. W latach 80. kontynuowano wysyłanie paczek do Polski, a poza tym, tak jak po wojnie, znów organizowano kursy angielskiego, pomagano w znalezieniu pracy, wypełnianiu formularzy – tym razem emigrantom z fali solidarnościowej. Po wprowadzeniu stanu wojennego pomagano również Polakom załatwiać azyl w USA.
Lata 90. były trudnym okresem w życiu organizacji targanej konfliktami wewnętrznymi, które jednak udało się przezwyciężyć i w XXI wiek SSNEP wkroczyło z optymizmem, a także z nową siedzibą, w sobotniej polskiej szkole przy kościele św. Trójcy, i z nowym prezesem, panem Andrzejem Zgietem, wybranym 19 marca 2000 roku.
27 września br. Stowarzyszenie Emigracji Polskiej (taką nazwę przyjęto w 2003 r.) kończy 62 lata. W USA można w tym wieku już przejść na emeryturę, ale członkowie Stowarzyszenia twierdzą, że życie zaczyna się po sześćdziesiątce. W swoim lokalu przygotowują właśnie zabawę taneczną (której niebłahym zadaniem będzie zasilenie organizacyjnej kasy), na stole leżą ulotki zapraszające do sekcji szachowej i na kurs komputerowy, a na kolejnym zebraniu Klubu Filozoficznego będzie omawiana koncepcja wolności Ericha Fromma.
Oczywiście wciąż obowiązuje hasło “Bratnia pomoc naszym celem” i Stowarzyszenie dalej pomaga rodakom, m.in. w rozwikłaniu zawiłości amerykańskiego prawa – na regularnych zebraniach z udziałem ekspertów udzielających bezpłatnie porad. W bibliotece z 14 tysiącami polskich książek można wypożyczyć coś do czytania na coraz dłuższe, jesienne wieczory, które przypominają, że coraz bliżej do tradycyjnie organizowanej Wigilii, no i spotkania noworocznego...
Więcej informacji znajdą Państwo na stronie internetowej Stowarzyszenia Emigracji Polskiej w Chicago: www.sepchicago.org/Default.aspx
Opracował:
Roman Kupczak
