Reklama

Kompleksowa trauma w dzieciństwie – gdy dom nie jest schronieniem

Zosia miała zaledwie sześć lat, kiedy po raz pierwszy zrozumiała, że jej mama widzi świat inaczej niż inni. Kobieta zmagała się ze schizofrenią paranoidalną – bywała ciepła i opiekuńcza, a innym razem zamykała się w swoim świecie lęków i urojeń. Dla dziecka oznaczało to życie w nieprzewidywalnej rzeczywistości, w której nigdy nie było wiadomo, jak zachowa się najbliższa osoba.

Katarzyna Pilewicz
08/21/2025 03:48 PM

Kompleksowa trauma w dzieciństwie – gdy dom nie jest schronieniem

Autor: Adobe Stock

Czym jest kompleksowa trauma?

Kompleksowa trauma (ang. complex trauma) to doświadczenia długotrwałe, powtarzające się i często doznawane w dzieciństwie, w środowisku, które z założenia powinno być źródłem bezpieczeństwa i opieki. W przeciwieństwie do pojedynczego wydarzenia traumatycznego (np. wypadku), trauma kompleksowa to codzienne życie w chaosie, lęku, braku stabilności i opieki. Podstawą chronicznego stresu w dzieciństwie może być dorastanie z rodzicem zmagającym się z poważną chorobą psychiczną, przemoc emocjonalna lub fizyczna, zaniedbanie, brak stabilnej opieki i przewidywalności oraz uzależnienia w rodzinie.

Historia Zosi

Zosia wspomina swoje dzieciństwo jako „ciągłą niepewność i chaos”. Nigdy nie wiedziała, czy mama będzie w stanie wstać z łóżka i przygotować śniadanie, czy też zamknie się w pokoju, przekonana, że ktoś ją śledzi. Ojciec pracował całymi dniami, a Zosia – jako jedyne dziecko – szybko nauczyła się przejmować rolę dorosłej osoby – pilnowała rachunków, uspokajała mamę, gotowała obiady.

Dziś jako trzydziestokilkuletnia kobieta, Zosia zmaga się z poczuciem przewlekłego napięcia. Trudno jej zaufać ludziom, obawia się bliskości, a w pracy często bierze na siebie zbyt wiele obowiązków, jakby nadal musiała „ratować” cały świat. – „Wciąż czuję się odpowiedzialna za wszystkich, tylko nie za siebie” – mówi.

Skutki w dorosłości

Badania dotyczące traumy kompleksowej pokazują, że jej konsekwencje mogą utrzymywać się przez całe życie, jeśli nie zostaną podjęte działania terapeutyczne. U osób, które przeszły przed trudne doświadczenia w dzieciństwie najczęściej występują trudności w budowaniu i utrzymywaniu relacji, skłonność do poczucia winy i nadmiernej odpowiedzialności, problemy z regulacją emocji – wybuchy złości lub emocjonalne odrętwienie, zwiększone ryzyko depresji, lęku, uzależnień, a także poczucie „wiecznego zagrożenia” i brak bezpieczeństwa we własnym ciele.

Droga do zdrowienia

Choć skutki kompleksowej traumy są głębokie, możliwe jest stopniowe odzyskiwanie równowagi i budowanie nowej jakości życia. Kluczową rolę odgrywa psychoterapia – zwłaszcza podejście skoncentrowane na traumie, takie jak terapia EMDR, czyli odczulanie i przetwarzanie obrazów z przeszłości za pomocą ruchu gałek ocznych. Choć brzmi to nieco zagadkowo, mechanizm jest prosty – podczas sesji terapeuta pomaga pacjentowi powrócić do bolesnych wspomnień, a jednocześnie prowadzi jego uwagę przez rytmiczne ruchy oczu, dźwięki lub lekkie stuknięcia – stymulację bilateralną mózgu. Taka stymulacja sprawia, że mózg zaczyna „porządkować” traumatyczne doświadczenia, które wcześniej były zamrożone i nie do uniesienia. W efekcie wspomnienia przestają budzić tak silne emocje i mogą zostać włączone do historii życia bez paraliżującego bólu. W przypadku osób, które, tak jak Zosia dorastały w trudnych, pełnych chaosu rodzinach, EMDR bywa przełomem, ponieważ daje szansę na odzyskanie spokoju, poczucia sprawczości i nowego spojrzenia na siebie. Zosia uświadomiła sobie, że jako dorosła kobieta nie musi już pełnić roli opiekuna i może nauczyć się stawiać granice.

Historia Zosi, tak jak mnóstwo innych, pokazują, że dorosłe problemy często mają korzenie w dzieciństwie, a nie w „słabym charakterze” czy „braku motywacji”. Zrozumienie mechanizmów traumy kompleksowej pozwala zdjąć z siebie ciężar winy i otworzyć drogę do leczenia. Trzeba pamiętać, że trauma z dzieciństwa nie definiuje całego życia. Choć zostawia ślady, możliwe jest ich przepracowanie i odzyskanie poczucia wolności. Pierwszym krokiem jest świadomość – nazwanie doświadczeń i odwaga, by poszukać wsparcia.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.